Defensie is hard op zoek naar locaties voor nieuwe oefenterreinen en kijkt daarvoor onder meer naar beschermde natuurgebieden. Dat leidt tot weerstand van actiegroepen en natuurorganisaties. Die vinden dat er te weinig oog is voor de milieuschade die door de militaire activiteiten wordt aangericht.
Dinsdag overhandigde actiegroep Veluwezoom Bomvrij een petitie met ruim 43.000 handtekeningen aan de defensiecommissie van de Tweede Kamer. Ze maken daarmee bezwaar tegen de mogelijke komst van een militair oefenterrein voor het oefenen met zware explosieven op de Terletse Heide. Dat is een Natura 2000-gebied net boven Arnhem bij de Veluwezoom. De petitie wordt gesteund door natuurorganisaties, gemeenten en de provincie Gelderland.
Naast de Terletse Heide kijkt Defensie ook naar Lelystad en de Kollumerwaard in Friesland als mogelijke oefenterreinen. In december vorig jaar vielen vijf andere locaties al af op basis van omgevings-, milieu-, geluids- en natuureisen.
Minister van Defensie Brekelmans ervaart natuurregels als beperkende factor. “Poetin zal niet stoppen bij een Natura 2000-gebied in Estland. Om de paraatheid van onze krijgsmacht te kunnen garanderen, moet er voor Defensie een uitzondering komen op sommige Europese regels.”
Maanlandschap
Maar actiegroep Veluwezoom Bomvrij vreest dat een militair oefenterrein op de Terletse Heide leidt tot de vernietiging van het unieke natuurgebied. “Door de geplande oefeningen ontstaat er een maanlandschap”, zegt woordvoerder en ecoloog Ruben Smit. “Door dit soort zware explosieven ontstaan er grondtrillingen, waardoor de bodem verzakt. Bovendien wordt het gebied afgezet met een hek, waardoor dieren er niet meer in of uit kunnen.”
Wim Zwijnenburg, projectleider Humanitaire Ontwapening bij vredesorganisatie PAX, noemt ook geluidsoverlast. “Zowel dieren als mensen hebben hier last van.”
PAX raadt Defensie dan ook aan om niet in Nederland uit te breiden. “Het is logischer om, in het kader van meer Europese eenheid, samenwerking te zoeken in landen waar er meer terrein is, juist omdat Nederland zo klein is.”
Defensiespecialist Peter Wijninga noemt het willen verplaatsen van oefenterreinen naar het buitenland “een typisch Nederlandse reactie”. “We willen wel meer aan defensie doen, maar we willen er zelf geen last van hebben.”
Wijninga beaamt dat andere landen inderdaad meer ruimte hebben, maar dat betekent volgens hem niet dat er alleen in het buitenland kan worden geoefend. “Dan verplaats je de overlast”, zegt Wijninga.
Kees Klein Goldewijk, universitair docent milieu-natuurwetenschappen aan de Universiteit Utrecht, stelt dat oefenterreinen in de natuur zelfs voordelen kunnen bieden. “Militaire oefenterreinen hebben juist een verbeterde biodiversiteit, doordat ze zijn afgesloten voor publiek.” Dat komt ook naar voren uit onderzoek van Defensie.
Volgens Wijninga komt dit ook doordat de dieren wennen aan de aanwezigheid van militairen. “Zelfs als er met zware explosieven wordt geoefend.”
‘Appels met peren’
Smit vindt dat te makkelijk. “Deze locatie is niet te vergelijken met andere oefenterreinen waar veel minder vaak en minder zwaar geoefend wordt. Dat is echt appels met peren vergelijken.”
Volgens Smit is het absurd dat Defensie aan de Natura 2000-regeling wil tornen. “Dit zou gevolgen hebben voor alle natuurgebieden in Europa, omdat geen enkel natuurgebied dan meer veilig is.”
Ook Smit is voorstander van oefenen in andere landen. Hij begrijpt dat het tot op zekere hoogte gaat om het verplaatsen van de overlast, maar vindt dat argument niet geheel terecht. “Er zijn grote oefengebieden aan de oostgrens waar we samen kunnen oefenen die een stuk meer afgelegen zijn. Dat zijn bovendien minder kwetsbare gebieden.”
De ecoloog begrijpt dat Defensie goed kijkt naar de mogelijkheden om Nederland te beschermen, maar vindt dat de belangen niet goed worden afgewogen. “Ik vind dat de kwaliteit van je eigen leefomgeving niet in gevaar moet komen onder het mom van oorlogsdreiging.”
Welk gebied uiteindelijk in aanmerking komt als militair oefenterrein, wordt de komende maanden duidelijk. Een onafhankelijke partij doet momenteel onderzoek naar de milieueffecten. Eind mei maakt Defensie bekend welke locatie de voorkeur krijgt, waarna belanghebbenden 6 weken de tijd hebben om bezwaar te maken. Eind 2025 moet de kogel definitief door de kerk zijn.