De Nederlandse atletencommissie van de atletiekunie accepteert dat atletes een wangslijmtest zullen moeten ondergaan om te bewijzen dat zij biologisch een vrouw zijn. Dat is de conclusie van een gesprek dat de commissie gisteren over de invoering van de tests had.
Sebastian Coe, voorzitter van World Athletics, maakte deze week bekend dat alle vrouwelijke atletes een eenmalige wangslijmtest moeten ondergaan. Daarmee moet worden vastgesteld of de desbetreffende sporter over het SRY-gen beschikt, alleen te vinden op het mannelijke Y-chromosoom.
“De groep vindt het oké, hoewel niet iedereen er precies hetzelfde over zal denken”, vertelt Lisanne de Witte, voorzitter van de atletencommissie. “Ik denk wel dat het een goede manier is om de vrouwencategorie te beschermen. En als je het zo doet, moet je ook iedereen vragen om de test te doen. Anders ga je op basis van vermoedens selecteren en dat is heel vervelend.”
Coe verdedigde de beslissing van World Athletics bij de bekendmaking ervan. “Deze test is niet al te ingrijpend, maar wel de juiste”, zei hij. “We zullen de integriteit van competitie binnen de vrouwelijke categorie met onverminderde inzet beschermen.”
Kritiek
Op het invoeren van de wangslijmtest klonk ook kritiek. Agnes Elling, onderzoeker op het gebied van onder andere sekse en ongelijkheid in de sport, noemde het een ‘stap terug in de tijd’. “Iemand met een XY-chromosoom is niet per definitie een man. Er zijn geen twee seksen. Er is een grote tussencategorie en die sluit je daarmee uit.”
Daarmee doelt Elling op intersekse personen, die zowel mannelijke als vrouwelijke (geslachts-)kenmerken hebben. Het intersekse spectrum is breed en de verschillen tussen individuen groot. Het kan zijn dat bij de geboorte al duidelijk is dat iemand een intersekse persoon is, maar soms komt iemand er pas later achter via een echo of ander onderzoek. Bijvoorbeeld als iemand zich aan de buitenkant volledig vrouwelijk ontwikkelt, maar van binnen de ‘mannelijke’ XY-chromosomen heeft.
De bekendste topatlete die over een X en Y-chromosoom beschikt, is Caster Semenya. De Zuid-Afrikaanse hardloopster werd door World Athletic opgedragen om testosteronremmers te slikken, maar weigerde dat.
Eerder maakte de nieuwe IOC-voorzitter Kirsty Coventry bekend dat er op de Olympische Spelen geen trans vrouwen mee mogen doen. Bij de wangslijmtest van World Athletic zullen trans vrouwen positief testen waardoor ze niet kunnen deelnemen aan atletiekwedstrijden bij de vrouwen.
Innerlijke strijd
Bij het gesprek dat de atletencommissie van de Atletiekunie voerde, ging het vooral over welke impact het afnemen van de tests zal hebben. “Voor ons ging het vooral over hoe het is om als vrouw nu zo’n test te moeten doen”, vertelt De Witte. “In gesprekken die ik er met World Athletics over had, ging het wel over wat het voor trans en intersekse sporters betekent. Het is lastig, want in deze situatie is elke oplossing voor een van de betrokken partijen vervelend.”
“In het dagelijks leven zou ik niet te zeer willen vasthouden aan man-vrouw-verhoudingen, maar in de atletiek zijn er nou eenmaal maar twee categorieën. Dat levert wel een innerlijke tweestrijd op. Het is wel belangrijk te benadrukken dat dit niet om genderidentiteit gaat, maar puur om geslacht. Maar het verschil in hoe je dat in het dagelijks leven beschouwt en als atlete, is wel ingewikkeld.”
In 2021 maakten we deze sportexplainer over de strijd van de hyperandrogene Caster Semenya tegen de atletiekbond: