“We willen een land zijn waarin het gewoon weer beter gaat.” CDU-leider Friedrich Merz, de verwachte nieuwe bondskanselier van Duitsland, toonde zich zowel ambitieus als terughoudend bij de presentatie van het coalitieakkoord. Zes weken na de verkiezingen bereikte zijn CDU/CSU vandaag een deal met de SPD.
Naast trots en opluchting over het akkoord, vielen de zorgen en somberte over de wereldpolitiek op. De partijleiders benadrukten voortdurend dat het onrustige tijden zijn, met Ruslands oorlog in Oekraïne en Trumps handelsoorlog. Daarom zijn soms ook “moeilijke en ongemakkelijke beslissingen nodig”, aldus Merz.
Ook SPD-leider Lars Klingbeil maakte met grote woorden duidelijk dat de regering zich niet alles kan veroorloven. “De wereld wordt opnieuw ingedeeld. De komende uren, dagen en maanden wordt duidelijk welke rol Duitsland en Europa daarin zullen innemen.” Zaken als vrede, welvaart en stabiliteit zijn niet meer vanzelfsprekend, waarschuwt hij.
De coalitiepartijen willen Duitsland door deze woelige tijden loodsen. Met stabiliteit, en beschermen wat het heeft.
Geen grote asielomslag
Merz en zijn CDU wonnen de verkiezingen juist met een roep om verandering. Vooral wat betreft migratie en economie werd een Politikwechsel beloofd. Met flinke belastingverlagingen moest de economie erbovenop worden geholpen en met vergaande asielmaatregelen moest de immigratie ‘onder controle’ komen. Maar de praktijk blijkt weerbarstig.
Slechts een deel van Merz’ asielplannen heeft het coalitieakkoord gehaald, waaronder het beperken van gezinshereniging en naturalisatie van nieuwkomers. De beloofde ‘complete asielstop’ komt er niet. SPD’er Klingbeil benadrukt: het basisrecht op asiel blijft overeind.
Op economisch vlak is er voor elk wat wils. Lagere energieprijzen, voordelen voor investeringen en verschillende belastingverlagingen, zoals het verlagen van btw op horeca en het stoppen van belastingheffing op overuren. Zo moet iedereen voelen dat hij erop vooruitgaat.
Echt grote hervormingen blijven uit. Voor omvangrijke dossiers als de pensioenen en gezondheidszorg worden hooguit onderzoekscommissies opgericht, terwijl de kosten ervan in het vergrijzende Duitsland snel toenemen. Het uitkeringentelsel moet op de schop, maar lijkt vooralsnog redelijk intact te blijven.
Hoewel CDU en CSU zich graag afzetten tegen hun voorgangers, blijft veel beleid van de regering-Scholz overeind. Zo gaan de nieuwe coalitiepartners verder met het Deutschlandticket (een goedkoop OV-abonnement), wiet blijft ondanks CDU-weerstand legaal en ook de speciale toeslag die Duitsers betalen om Oost-Duitsland te steunen blijft. Het zijn met name de groene maatregelen die worden doorgestreept.
Weg met de fax
Er lijkt de nieuwe coalitie veel aan gelegen om Duitsland te moderniseren. “Faxapparaten moeten worden afgevoerd”, grapte Klingbeil. Er komt een ministerie voor Digitalisering, dat onder meer de gevreesde Duitse bureaucratie moet helpen verminderen. Ook komt er een heus ‘hightechministerie’, met speciale aandacht voor de eigen ruimtevaart, een wensdroom van CSU-leider en Star Wars-fan Markus Söder.
De CDU/CSU en SPD waren op elkaar aangewezen, omdat alle partijen samenwerking met de rechts-radicale AfD uitsluiten. Toch willen ze uitstralen dat het geen gedwongen huwelijk is. Woorden als ‘vertrouwen’ en ‘bruggen bouwen’ vallen vaak vandaag.
De komende jaren zal het politieke midden moeten bewijzen dat het in staat is de grote problemen op te lossen, aldus Merz. De centrumrechtse CDU/CSU moet kiezers op rechts naar het midden trekken, de SPD moet keizers op links naar het midden trekken. “Daarom heb ik ook belang bij een succesvolle SPD”, zei Merz onlangs.
In de peilingen gebeurt voorlopig het omgekeerde. Sinds de verkiezingen zakt zijn CDU/CSU weg en groeit de AfD verder. Vandaag werd de rechts-radicale partij in een peiling voor het eerst de grootste. Op links groeien juist Die Linke steeds verder.
Hoe verder
De vraag is of een coalitieakkoord vol compromissen die trend kan keren. Het succes van de regering-Merz valt of staat bij het behalen van successen op grote, complexe thema’s als migratie en het terugdringen van bureaucratie.
De SPD laat haar leden nog stemmen over het resultaat, bij de CDU volstaat een akkoord van de partijtop. Als alles volgens plan verloopt, wordt Merz in de week van 5 mei tot bondskanselier gekozen.