Amsterdam gaat voor het eerst formeel excuses aanbieden voor de rol die de stad speelde bij de Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat meldt Het Parool op basis van bronnen. Een woordvoerder van de gemeente wil dat nog niet bevestigen.
Burgemeester Femke Halsema zal volgens krant de excuses namens de gemeente uitspreken op 24 april, tijdens de herdenking van de Shoah bij de Hollandse Schouwburg. In een besloten raadsvergadering stemden volgens Het Parool alle aanwezige raadsleden unaniem in met Halsema’s voorstel om excuses aan te bieden en geld vrij te maken voor een speciaal fonds.
De stap volgt op een onderzoek van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD), dat binnenkort wordt gepresenteerd. Uit het onderzoek blijkt dat het gemeentelijke apparaat van Amsterdam een centrale rol speelde in de Jodenvervolging in Nederland.
Bevolkingsregistratie en Gemeentevervoerbedrijf
Tienduizenden Joden werden vanuit de hoofdstad weggevoerd. Via de bevolkingsregistratie van de gemeente kreeg de Duitse bezetter toegang tot hun adressen, wat de deportaties aanzienlijk vergemakkelijkte. Ook het Gemeentevervoerbedrijf (GVB) leverde een bijdrage: het verzorgde het transport naar verzamelplaatsen in de stad. Zo’n 60.000 Amsterdamse Joden werden vermoord.
Naast de excuses trekt de gemeente 25 miljoen euro uit voor een speciaal fonds dat moet bijdragen aan de versterking en zichtbaarheid van het Joodse leven in Amsterdam. Een commissie onder leiding van oud-PvdA-minister Jet Bussemaker zal adviseren over de besteding van het bedrag. Hiervoor gaan de commissieleden in gesprek met Joodse organisaties en betrokkenen.
Gedenktekens
Al eerder, in 2023, stortten zowel de gemeente als het GVB gezamenlijk 100.000 euro in een fonds als erkenning voor de rol van het vervoerbedrijf bij de deportaties. Uit berekeningen blijkt dat de gemeente aan deze transporten destijds omgerekend zo’n 61.000 euro verdiende. Het bedrag voor het fonds werd naar boven afgerond.
Daarnaast zijn bij drie voormalige verzamelpunten gedenktekens geplaatst: op de Plantage Middenlaan, de Beethovenstraat en het Victorieplein.
Een woordvoerder van de gemeente Amsterdam wil niet ingaan op vragen over de excuses. Ze wil niet eens bevestigen of burgemeester Halsema op 24 april überhaupt aanwezig zal zijn bij de herdenking in de Hollandse Schouwburg.