Een deel van de protestantse christenen in Nederland staat vaker afwijzend tegenover onder meer homoseksualiteit en echtscheidingen. Dat komt naar voren uit het onderzoek God in Nederland van religiewetenschappers van de Vrije Universiteit Amsterdam en de Radboud Universiteit Nijmegen.
Opvattingen over onderwerpen als abortus en euthanasie blijven onder deze groep protestanten vrijwel gelijk, terwijl rooms-katholieken en mensen die niet kerkelijk zijn hier positiever over denken dan voorheen.
Het representatieve onderzoek wordt sinds de jaren 60 ongeveer iedere tien jaar gepubliceerd. Respondenten vulden de laatste vragenlijst in 2024 in. Die cijfers worden vergeleken met de resultaten uit eerdere versies van het onderzoek, dat zich richt op het christelijke geloof.
Vooral de grafieken over de acceptatie van homoseksualiteit en echtscheiding zijn dus opvallend; hier zijn bij protestantse christenen de scherpst dalende lijnen te zien. Het gaat dan voornamelijk om protestanten in kleinere orthodoxe kerken.
‘Houvast en perspectief’
Fred van Lieburg is een van de hoogleraren religiewetenschap die het onderzoek uitvoerden. Hij vindt het moeilijk om te zeggen waar de veranderde standpunten van een deel van de protestants Nederland vandaan komen. “Wij vermoeden dat meer behoudende gen Z’ers zich aanmelden bij protestantse kerken.” Gen Z is de naam voor de generatie die geboren is tussen 1997 en 2012.
Doordat deze conservatieve gen Z’ers mogelijk een groter wordend deel van het protestants christendom uitmaken, veranderen de gemiddelde opvattingen ook, is het vermoeden. Volgens Van Lieburg is het niet gek dat deze jonge christenen behoudender zijn. “Die generatie heeft tijdens de coronatijd veel begrenzingen gekend en voor lastige keuzes gestaan. Er gebeurt ook nu nog veel in de wereld. Dat zou een reden kunnen zijn dat ze naar meer houvast en perspectief zoeken.”
Dat vinden de jongeren volgens de wetenschappers dus wellicht in de kerk. “Ze zoeken naar verbondenheid en een plek waar rechtvaardigheid en deugd ertoe doen.”
Marcel Lubbers is maatschappijwetenschapper aan de Universiteit Utrecht. Hij ziet in het onderzoek voorzichtige aanwijzingen dat jongeren conservatiever worden bij thema’s als bijvoorbeeld seksualiteit en transgenderisme. “Dat laatste werd vroeger nog niet gemeten, dus we weten niet zeker of jongeren hierin veranderd zijn.” Maar, zegt hij verder: “Uit het Nationaal Kiezers Onderzoek blijkt wel dat jongeren tussen 2021 en 2023 wat conservatiever werden op onderwerpen als transgenderisme en adoptie door homoparen.”
Lubbers mogelijke verklaring: “Als mensen het idee hebben dat ze zich sterk moeten aanpassen, of iets moeten opgeven, en als er dan ook nog onzekerheid ervaren wordt, dan grijpen ze vaak terug op een afgebakende interpretatie van wie ze zijn, tot welke groep ze behoren en wat de leefregels bij die groep zijn.”
‘Ontzag voor God’
In Harderwijk en omgeving ziet de christelijke jongerenorganisatie Youth United de interesse van conservatieve jongeren in het geloof groeien. Lennart van der Vegt is de oprichter van de organisatie. “Ik doe dit werk al meer dan 25 jaar, maar de laatste jaren is ons werk enorm gegroeid.”
Vier jaar geleden begeleidde de organisatie nog zo’n 50 mensen, nu zijn het er meer dan 500. “We zien dat veel meer jongeren op zoek zijn naar zingeving.” Van der Vegt schat dat zo’n 40 procent van de jongeren bij Youth United afkomstig is uit een protestantse kerk.
Tijdens de activiteiten die hij organiseert leren jongeren verschillende kanten van het christelijke geloof kennen. “We behandelen bijvoorbeeld thema’s als ontzag voor God, maar ook ‘heiligheid’. Daaronder verstaan we onder andere eerlijkheid en trouw in een relatie, en niet met jan en alleman het bed in duiken.”
Seksualiteit komt dus ook aan bod tijdens het programma. “Dat past binnen het huwelijk. Wij willen ons houden aan hoe de Bijbel dat huwelijk voorschrijft. Maar we vragen ook dat jongeren breken met bepaalde oude gewoonten, zoals het kijken van pornografie.”
De organisatie doopt ook jongeren. “Dan vinden we het wel belangrijk dat je je oude leven begraaft en dit nieuwe leven aangaat.”