Voor planeetonderzoekers en astrobiologen is het de heilige graal: leven vinden buiten de aarde. Een team van de universiteit van Cambridge zegt daar nu aanwijzingen voor te hebben gevonden bij een verre planeet rond een andere ster. In de atmosfeer zitten waarschijnlijk gassen die op aarde alleen door levende organismen worden gemaakt. Maar experts zijn sceptisch. “Er kunnen ook niet-biologische verklaringen voor zijn”, zegt astrobioloog Inge Loes ten Kate. “Dit is geen smoking gun.”
‘De planktonplaneet: piepklein buitenaards leven op verre wereld’, kopt de Britse tabloid The Sun in hoofdletters vandaag op de voorpagina. “Dat is nou precies wat we niet willen”, verzucht Ten Kate. Want of zich op exoplaneet K2-18b echt een zee vol algen en plankton bevindt, is allerminst zeker.
De wetenschappers weten dat ook en erkennen dat meer onderzoek nodig is. Tegelijkertijd heeft onderzoeksleider Nikku Madhusudhan het wel over “het sterkste bewijs” van biologische activiteit buiten ons zonnestelsel ooit gevonden. “Over tientallen jaren kijken we misschien terug naar dit moment, en zullen we het beoordelen als het moment dat het levende universum binnen handbereik kwam”, orakelt hij in The Guardian.
Het probleem is dat we weinig weten van de planeet, die zo ver weg staat dat het licht er 124 jaar over doet om ons te bereiken. Alleen dat hij veel groter is dan de aarde. “Maar ze weten niet hoe hij eruitziet”, merkt planeetonderzoeker Daphne Stam (TU Delft) op in het NOS Radio 1 Journaal. “Ze hebben alleen een ‘vingerafdruk’ van de atmosfeer, en daarin die stofjes gevonden.”
Het kan zijn dat K2-18b een oceaanwereld is, overdekt met water vol buitenaardse algen. “Maar anderen zeggen: nee, het is een planeet die vooral uit gas bestaat, zoals Neptunus. Of een die helemaal bedekt is met magma. Dus weten we dus ook niet welke chemische processen er zijn. Die kunnen ook niks met leven te maken hebben.”
Ten Kate, hoogleraar aan de UvA en de Universiteit Utrecht, vindt daarnaast dat de metingen gecheckt moeten worden door een ander team dat niks met dit onderzoek te maken heeft. “Er zitten veel aannames in. Het is een ontzettend interessante exoplaneet, maar je moet zo voorzichtig zijn met dit soort claims. Het is nu overal in het nieuws en dan moeten allemaal mensen gaan zeggen: we weten het eigenlijk niet zeker. Ik vind het jammer dat het zo gebracht is, want er zitten nog te veel haken en ogen aan.”
Het was beter geweest als het team de resultaten had besproken met wetenschappers uit andere disciplines, zoals Ten Kate zelf doet in het mede door haar opgezette Origins Center. “Waarom zijn ze niet met een groep biologen, geologen en astronomen bij elkaar gaan zitten om het samen helemaal door te denken. En dan met een goed doorwrocht artikel te komen met de mogelijke processen en een tabel waarin ze alles afkaarten. Ik snap dat dat niet sexy is, maar zo hoort het wel.”
Het eerste nieuws over de ontdekking werd overigens al in september vorig jaar naar buiten gebracht. De appgroep van vakgenoten ontplofte, herinnert Ten Kate zich. De vraag was vooral of de metingen wel klopten. Er was een kans van 32 procent dat dat niet zo was. Inmiddels, na meer onderzoek, is die kans verkleind tot 0,3 procent, maar dat is voor de wetenschap niet genoeg. Daar is 99,9999 procent zekerheid voor nodig.
Sterrenkundige Lucas Ellerbroek volgt het nieuws rond exoplaneten al sinds de ontdekking van de eerste in 1992 en evenals Ten Kate kent hij de onderzoeksleider in Cambridge. “Ik respecteer hem. Hij is een goede wetenschapper, maar hij kan weten wat het losmaakt als hij dit soort dingen zegt. Dan krijg je dus zo’n tabloid-voorpagina.”
Op zijn best, zegt Ellerbroek, is het inderdaad leven. “Maar dan nog zal het heel lang duren voordat er bewijs voor is. Om dat in beeld te brengen, heb je niet de volgende ruimtetelescoop nodig, maar de telescoop daarna. Dat gaat tientallen jaren duren.”
Intussen zijn er ook nog andere veelbelovende exoplaneten, zoals die in het Trappist-1-stelsel, dat een beetje op ons zonnestelsel lijkt. “Daar gaat de James Webb komend jaar naar kijken. Er staat ons dus misschien wel meer nieuws te wachten.”