Een nieuwe uitspraak van de rechtbank kan Friese boeren die buiten hun schuld zonder geldige natuurvergunning werken in grote problemen brengen. Omdat de overheid heeft beloofd ze aan een vergunning te helpen, laat de provincie Friesland hen doorwerken. Dat argument veegt de rechtbank van tafel.
Het is voor het eerst dat boeren in de rechtbank de gevolgen merken van het aflopen van het ‘legalisatieprogramma’ voor gedupeerde boeren van het vorige kabinet. Toen dat op 1 maart afliep, bleek dit maar bij enkele ondernemers gelukt. Minister Wiersma wil dat programma voor ‘PAS-melders’ verlengen, maar de Raad van State is daar kritisch over.
Mobilisation for the Environment (MOB) en Vereniging Leefmilieu vroegen de provincie om in te grijpen bij de illegaal werkende veehouderijen. Dat houdt in: de overtreding laten stoppen door bijvoorbeeld verplicht een deel van het vee af te voeren.
De milieuorganisaties vinden dat de politiek te weinig doet om door stikstof overbelaste natuur te redden en richten daarom hun pijlen op illegale bedrijven. De provincie weigerde in te grijpen bij de boeren, waarop de milieuorganisaties naar de rechter stapten.
Saillant detail: minister Wierma was lid van het Friese provinciebestuur dat de handhavingsverzoeken afwees. Nu is ze verantwoordelijk voor het oplossen van het stikstofprobleem.
Dat de overheid de boeren een vergunning in het vooruitzicht stelde, was afgelopen jaren reden voor rechters zich coulant voor hen op te stellen als milieuorganisaties vroegen om optreden. Het kabinet had immers beloofd het probleem voor 1 maart dit jaar op te lossen.
Ander geluid van de rechter
Nu die datum voorbij is, neemt de Groningse rechtbank een ander besluit. De rechter veegt de argumenten van tafel die het provinciebestuur gebruikt om niet op te treden tegen de illegaal werkende boeren. Reden: de overheid kan niet hard maken dat er een geldige vergunning aankomt.
De provincies en het ministerie vinden ingrijpen onredelijk voor individuele boeren. Daarover zegt de rechtbank dat het gaat om een ‘redelijk evenwicht’ tussen het belang van de individuele PAS-melder en het algemeen belang. Er is ruimte om tijdelijk niet te handhaven, maar onder strikte voorwaarden. Zo kan de provincie bijvoorbeeld maatregelen nemen die de stikstofuitstoot van de boerderijen compenseren.
Als aan die voorwaarden niet wordt voldaan, moet de overheid handhaven. Het gaat dan om het deel van de stikstofuitstoot waarvoor boeren geen vergunning hebben. Om die overtreding te laten stoppen zouden boeren bijvoorbeeld verplicht een deel van hun vee moeten afvoeren.
Wens van Wiersma
Zo ver mag het wat minister Wiersma betreft niet komen. Ze kondigde in november aan dat ze het legalisatieprogramma voor PAS-melders met drie jaar wil verlengen. In die extra jaren wil de minister het probleem oplossen, maar ze droeg daarvoor weinig concrete maatregelen aan, volgens de Raad van State, die gehakt maakte van het plan van Wiersma.
Mobilisation for the Environment kondigde eerder al een nieuwe reeks verzoeken aan om provincies te laten ingrijpen bij illegaal werkende boeren. Dat staat nu even op pauze, omdat de milieuorganisatie eerst wil afwachten waar de ministeriële commissie mee komt om het stikstofprobleem op te lossen.
Het provinciebestuur moet nu terug moet naar de tekentafel. Het zal met andere argumenten moeten komen om niet in te grijpen bij de veehouders. Daarvoor moet er minder stikstof in de natuur terechtkomen. De milieuorganisaties hebben al laten weten met Friesland in gesprek te willen over de PAS-melders. “Maar dan alleen als onderdeel van een totaaloplossing van het stikstofprobleem”, zegt Johan Vollenbroek van MOB.
De provincie kan nog in beroep gaan bij de Raad van State. Of het provinciebestuur dat gaat doen is niet bekend.