“Werken moet lonen”, zo beloofde het kabinet bij de start van de regeerperiode nog. Maar een half jaar later ziet de werkelijkheid er anders uit. Het kabinet compenseert volgend jaar niet alle inkomstenbelasting voor hogere inflatie, blijkt uit de gisteren gepubliceerde voorjaarsnota. “Gewoon een truc om stiekem de belasting te verhogen”, zeggen economen en hoogleraren in koor.
Het kabinet moest naarstig op zoek naar een manier om de in september bij het regeerakkoord aangekondigde verhoging van de btw op cultuur, media en sport te schrappen. Een meerderheid van de Tweede Kamer wilde die bezuiniging van tafel. Voor veel inkomensgroepen zou sporten of een krant te duur worden, zo werd gevreesd.
Nu blijkt dat de 1,3 miljard euro die nodig is om de btw op het lage tarief van 9 procent te houden, door werkenden zal worden betaald. “Als je de belastingschijven niet mee laat stijgen met de inflatie, dan komt veel inkomen automatisch in een hogere schijf terecht”, legt directeur Vinzenz Ziesemer van het Instituut voor Publieke Economie uit. “De allerlaagste inkomens zullen er misschien minder last van hebben. Maar iedereen die in de tweede schijf of hoger valt, zal het merken.”
Grote truc
Hoogleraar Arnoud Boot van de Universiteit van Amsterdam noemt het een “grote truc”. “Met een officiële belastingverhoging staat het Malieveld vol. Maar dit ziet niemand. Het levert nu zo 1,3 miljard euro op.”
In de voorjaarsnota rekent het kabinet tot het einde van de huidige regeerperiode op die inkomsten. Dat staat volgens de economen haaks op de “stabiliteit van de lastendruk voor huishoudens” waarover elders in de voorjaarsnota wordt gesproken. “Het was de bedoeling om belastingconstructies aan te pakken. Dat wordt vervangen door een verborgen belastingverhoging”, zegt Ziesemer.
Nieuw is de truc overigens niet, benadrukken de economen. In de vorige voorjaarsnota, van het kabinet-Rutte IV, werd het beperken van de zogenoemde tabelcorrectiefactor bijvoorbeeld gebruikt om kosten zoals het verhogen van de kinderbijslag te betalen.
Het zint de economen niet dat het middel steeds vaker wordt gebruikt om gaten in de begroting te dichten. “Het is een verborgen belastingverhoging die normaal aan het worden is”, waarschuwt Ziesemer.
Schuiven met geld
Boot maakt zich ook zorgen over het geschuif met gereserveerd geld voor plannen die vooral op de korte termijn ervoor zorgen dat kiezers wat meer overhouden. “Als je met posten schuift, gebruik het dan voor investeringen om de economische groei te stimuleren. Wat je in deze voorjaarsnota ziet, is vooral schuiven met posten voor consumptie.”
Hoogleraar Boot noemt als voorbeeld het gebruiken van budget dat was gereserveerd voor de Lelylijn tussen Groningen en Amsterdam voor de aanleg van de Nedersaksenlijn tussen Groningen en Enschede: “De Lelylijn is gericht op het ontlasten van de Randstad, om de economie te laten groeien. Nu gaat het naar een project waarvan het de vraag is wat het economisch bijdraagt.”
Op deze manier kijkt Boot ook naar het bevriezen van de salarissen van ambtenaren. “Daar moet je geweldig bij uitkijken. Ook de overheid moet concurreren op de krappe arbeidsmarkt.”