Als Oekraïne en Rusland niet binnen enkele dagen laten zien dat er een akkoord kan worden gesloten, stopt de VS met bemiddelen, dreigde de Amerikaanse buitenlandminister Rubio gisteren. “Het is niet onze oorlog”, benadrukte hij.
De Amerikaanse president Trump bevestigde dit. “Als een van de twee partijen het om de een of andere reden heel moeilijk maakt, zeggen we gewoon: jullie zijn dwazen en vreselijke mensen. Dan laten we jullie gewoon links liggen”, zei Trump. “Maar hopelijk hoeven we dat niet te doen”, voegde hij eraan toe.
Volgens emeritus hoogleraar internationale studies en wereldpolitiek André Gerrits spreken de uitlatingen boekdelen. “Ik denk dat dit een blijk is van het onvermogen van de Amerikanen om werkelijk iets voor elkaar te krijgen in deze oorlog”, zegt hij.
Hij ziet het als een terugtrekkende beweging: volgens hem durven de Amerikanen niet hardop te zeggen dat hun pogingen zijn mislukt. “Je kunt eigenlijk alleen spreken van een drukmiddel als de onderhandeling in een beslissend stadium is gekomen en beide partijen geen concessies willen doen.”
De aankondiging van de VS geeft daar geen duidelijkheid over, zegt Gerrits. “Als Trump besluit dat hij er geen zin meer in heeft, dan houdt hij op, ongeacht de staat van de onderhandelingen. Zo’n soort politicus is het.”
Zakelijke benadering
Markha Valenta, politicoloog aan de Universiteit Utrecht, zegt dat minister Rubio de onderhandelingen benadert als zakenman. “Je creëert ruimte voor jezelf en verhoogt de druk.” Zijn uitspraken hoeven volgens haar niet te betekenen dat Rubio pessimistisch is over de onderhandelingen.
“Dit is een manier om druk uit te oefenen voor de volgende bijeenkomst, zodat dan echt knopen kunnen worden doorgehakt.” Die volgende bijeenkomst is komende week in Londen.
“We hebben geen signalen dat de VS zijn bemiddelende rol echt aan het opheffen is”, zegt Valenta. Toch durft ze het niet uit te sluiten, omdat een plotselinge terugtrekking “typisch Trump” zou zijn.
“Het is niet hun oorlog, maar wel ook hun probleem”, zegt Valenta. “Deze oorlog blijft relevant voor de VS.” Op de achtergrond speelt namelijk nog een belangrijke ontwikkeling: de onderhandelingen tussen de VS en Oekraïne over een wederopbouwfonds en de mineralendeal. “Hoewel het helemaal misging toen Zelensky op bezoek ging bij Trump, gaan die onderhandelingen door”, zegt Valenta.
Trump heeft nog een belang bij een snel einde aan de oorlog, zegt Valenta. “Hij wil de economische banden met Rusland weer aanhalen.”
Daarin zit volgens Gerrits ook het enige gevaar voor Rusland dat de woorden van Rubio en Trump kunnen hebben. “Die zijn toch een soort ondermijning daarvan, dat kunnen de Russen op zich onaangenaam vinden.”
Opschorten militaire hulp
Mocht de VS zich na volgende week daadwerkelijk afzijdig houden, dan hoeft dat echter niet te betekenen dat het om een langdurige strategie gaat, benadrukt Valenta. “Het zou ook over een terugtrekking kunnen gaan van 24 uur, of van twee weken.”
Dat deed Trump namelijk al eerder met het opschorten van alle militaire hulp aan Oekraïne, inclusief het delen van inlichtingen. Nadat Oekraïne een Amerikaans voorstel had geaccepteerd voor een staakt-het-vuren van dertig dagen, werd de Amerikaanse steun een week later weer hervat.
“Dat was een klassiek voorbeeld van keihard druk uitoefenen op een van de strijdende partijen in de hoop dat die concessies doet”, zegt Gerrits. “En dat is niet te vergelijken met nu.”
Gevolgen op strijdtoneel
“Ook als de VS zich terugtrekt, gaat Oekraïne door met vechten. Zolang dat zo is, heeft Rusland geen kans op een snelle overwinning”, zegt Valenta.
Dat beaamt Gerrits. “Het dreigement zal niet veel effect hebben op hoe de oorlog verdergaat.” Rusland laat zien de oorlog te willen doorzetten, zegt hij. Tenzij Trump nu allerlei nieuwe sancties tegen Rusland aankondigt, maar daarvan lijkt vooralsnog geen sprake.
Oekraïne vond Trumps strategie toch al niet in het eigen belang. Datzelfde geldt voor de Europese landen. “De meeste vonden Trumps bemoeienis tot nu toe vooral contraproductief.”
Er zijn nog weinig reacties van andere regeringsleiders op de dreigementen. “Je zou kunnen zeggen dat als de VS zich diplomatiek terugtrekt, dat de kans voor Europa om het verschil te maken eerder groter dan kleiner maakt”, zegt Gerrits.
Het is in ieder geval gezichtsverlies voor Trump zelf, besluit Gerrits. “De belofte ‘ik fiks dit wel even’ kan hij duidelijk niet nakomen.”