Met het overlijden van paus Franciscus begint het ‘interregnum’. Dat is de tijd tussen de regeringsperiode van een overleden paus en die van zijn opvolger. In het Italiaans zegt men ook wel “sede vacante”, naar de lege zetel van de paus.
Alle kardinalen die een positie hebben binnen de Curie, het bestuursapparaat van de kerk, raken die positie acuut kwijt. Alleen de kardinaal camerlengo, de kardinaal-vicaris van Rome (de plaatsvervanger van de paus als bisschop van Rome) en een handvol anderen blijven hun functies uitoefenen. Het pauselijke appartement in het Apostolisch Paleis wordt verzegeld. De pauselijke accounts op sociale media worden gesloten.
In 2019 heeft Franciscus de Ierse kardinaal Kevin Farrell benoemd tot camerlengo, oftewel kamerheer. Dat is tijdens het interregnum de belangrijkste functionaris. Een paar dagen na het overlijden komen hij en alle kardinalen die al in Rome zijn bij elkaar om het begin van de rouwperiode en de datum van de uitvaart te bepalen.
Daarna zijn er regelmatig bijeenkomsten van alle kardinalen, algemene vergaderingen geheten, waarin ze beslissingen zullen nemen over het verloop van de uitvaartmis en de periode voorafgaand aan het conclaaf, waar een nieuwe paus wordt gekozen. Vorig jaar is in opdracht van paus Franciscus het protocol rond het tentoonstellen van het lichaam van de paus en de uitvaartmis sterk vereenvoudigd.
Rouwperiode
De officiële rouwperiode duurt negen dagen. Paus Franciscus zal vermoedelijk drie dagen opgebaard liggen voor het hoofdaltaar van de Sint-Pietersbasiliek, zodat gelovigen en geïnteresseerden afscheid van hem kunnen nemen. Hij zal in een eenvoudige open houten kist op de vloer worden neergelegd. Dat is in sterk contrast met voorganger paus Benedictus XVI, die in januari 2023 gekleed in zijn pauselijke gewaden zonder kist op een verhoging voor het altaar lag. Franciscus kiest ervoor om als bisschop van Rome en eenvoudige herder opgebaard te liggen. De Sint-Pieter zal gedurende deze dagen alleen overdag open zijn.
Bij de uitvaart van paus Franciscus zullen vele staatshoofden en regeringsleiders aanwezig zijn, net zoals vertegenwoordigers van andere christelijke kerken en godsdiensten. Zij nemen plaats op het bordes van de Sint-Pieter. Het plein en de wegen rond de Sint-Pieter zullen vol zijn met mensen. Alle kardinalen die kunnen komen, zijn aanwezig. Voorganger is de deken van het College van Kardinalen, de Italiaanse kardinaal Giovanni Battista Re. De gesloten kist met het lichaam van de paus wordt de basiliek uit gedragen en op het bordes neergelegd. Op de kist ligt een opengeslagen evangelie.
Na de mis wordt de kist weer de basiliek in gedragen. Paus Franciscus heeft aangegeven dat hij niet in de crypte van de Sint-Pieter begraven wil worden. Hij heeft een graf laten klaarmaken in de basiliek van Santa Maria Maggiore. Daar bevindt zich in een zijkapel een byzantijnse Maria-icoon waaraan hij zeer gehecht was. Hij is overigens niet de eerste paus die in deze basiliek begraven wordt. Vermoedelijk zal de kist met zijn lichaam overgebracht worden naar de kapel in de Santa Maria Maggiore en daar met een besloten ceremonie worden bijgezet.
Campagnetijd en conclaaf
Tijdens de “novemdiales,” de negen dagen durende rouwperiode, is het al volop campagnetijd. De kardinalen mogen zelf weten waar ze in Rome logeren. Ze ontmoeten elkaar tijdens de algemene vergaderingen, waaraan ook de 80-plussers meedoen die geen stemrecht meer hebben bij een conclaaf. Ze preken in de Romeinse kerken waar ze als kardinaal aan verbonden zijn en hebben vele persoonlijke ontmoetingen. Via internet en sociale media zullen hun uitspraken door iedereen gevolgd worden om erachter te komen wie mogelijke pauskandidaten (“papabili”) zijn.
De kardinalen kennen elkaar lang niet allemaal. Het college is erg internationaal geworden en de tijden zijn voorbij dat de meerderheid uit Italianen bestond. 110 van de 135 kieskardinalen zijn door Franciscus benoemd. Daar zijn veel kardinalen uit verre uithoeken van de wereld bij. Ze zullen kijken en luisteren naar de kardinalen (vaak Curie-kardinalen) die ze allemaal kennen om tot een keuze te komen.
Sixtijnse Kapel
Ondertussen wordt ook de Sixtijnse Kapel in gereedheid gebracht voor het conclaaf. Waarschijnlijk zal dat ongeveer twee weken na het overlijden van Franciscus beginnen. In de kapel worden lange tafels neergezet en er worden twee kachels geplaatst. De ene kachel is voor het verbranden van de stembiljetten na iedere stemming en de andere voor het toevoegen van een zwarte of witte kleurstof.
De kapel wordt ook via een ingewikkeld elektronisch systeem beveiligd tegen afluisteren. Al het personeel moet een eed van geheimhouding afleggen. De kardinalen nemen kort voor het begin van het conclaaf hun intrek in Casa Santa Marta, het grote door Johannes Paulus II gebouwde gastenverblijf in Vaticaanstad.