NAVO-topman Mark Rutte brengt vandaag en morgen opnieuw een bezoek aan Washington. Woordvoerders bij de militaire alliantie proberen het bezoek klein te maken: ze melden dat hij daar is om de top in Den Haag eind juni voor te bereiden. Maar het bezoek van de secretaris-generaal komt op een uiterst gevoelig moment, waarbij de Verenigde Staten de eenheid binnen de NAVO steeds verder op de proef stellen.
Rutte zal onder meer spreken over de pogingen een einde aan de oorlog in Oekraïne te maken. De Amerikanen voeren de druk flink op. Komende week zitten Trumps eerste honderd dagen als president erop, hij lijkt alles op alles te zetten om vóór die tijd tot overeenstemming te komen met de Russen en de Oekraïners.
Een bezoek van Rutte aan Trump in het Witte Huis is niet gepland, wel staan ontmoetingen met enkele van zijn ministers op de agenda. Vanmiddag spreekt de NAVO-chef eerst met defensieminister Hegseth op het Pentagon, later op de dag treft hij ook minister van Buitenlandse Zaken Rubio en Trumps veiligheidsadviseur Mike Waltz.
Afgelopen dagen lekten allerlei details uit over een voorstel dat Trump presenteerde aan de Oekraïners en de Europeanen. Daarin zou onder meer staan dat Amerika bereid is sancties tegen Rusland op te heffen na een akkoord en dat Oekraïne nooit lid kan worden van de NAVO. Een ander onderdeel van het Amerikaanse plan is het erkennen van de door Rusland bezette Krim.
De Oekraïense president Zelensky liet al weten dat hij dit nooit zal accepteren, Trump schreef vervolgens op mediaplatform Truth Social dat de Oekraïense president “vrede kan hebben of nog drie jaar kan doorvechten voor hij zijn hele land kwijt is”.
De vergaande Amerikaanse toegevingen aan Rusland zijn niet alleen voor Oekraïne onaanvaardbaar. Ook vrijwel alle Europese hoofdsteden vinden ze niet acceptabel. En dat leidt tot nog meer hoofdbrekens voor Mark Rutte. Zijn belangrijkste taak als NAVO-topman is de club bij elkaar houden. Maar de Verenigde Staten komen steeds verder tegenover de andere leden van het militaire bondgenootschap te staan.
Landjepik niet belonen
Vorig jaar zomer stond het in een van de conclusies van de NAVO-top in Washington nog heel stellig: de militaire alliantie zou “de illegale annexatie van Oekraïens gebied, inclusief de Krim, nooit erkennen”. Die tekst, die tot stand kwam toen Joe Biden nog president van Amerika was, lijkt Trump inmiddels door de papierversnipperaar te hebben gehaald.
Nu hij bereid lijkt om de Krim wél als Russisch te erkennen, brengt dat de eenheid in de NAVO verder in gevaar. “Het slechtste scenario zou zijn als Amerika er niet in slaagt een deal te bereiken tussen Oekraïne en Rusland, en Oekraïne daar helemaal de schuld van krijgt”, zegt een hoge diplomaat tegen de Britse krant Financial Times. “Dan zou Europa gedwongen worden te kiezen tussen Oekraïne en de Verenigde Staten.”
“De Krim en toekomstig NAVO-lidmaatschap zijn rode lijnen voor ons”, citeert de krant een andere anonieme ingewijde, “die kunnen we niet opgeven”. Voor Europa is duidelijk dat Poetin niet beloond mag worden voor zijn landjepik: de annexatie van de Krim in 2014 en het binnenvallen van Oekraïne in 2022. Erkenning zou de angst van voormalige Sovjet-landen dat zij het volgende slachtoffer worden van Poetins agressie verder versterken. Onder meer de Baltische staten vrezen hiervoor.
Trump naar Den Haag?
Eerder hoopten NAVO-diplomaten nog dat Trump Poetin onder druk zou gaan zetten als hij zou zien dat de Russische president niet meewerkt aan plannen voor een staakt-het-vuren in Oekraïne. Daar lijkt het tot nu toe niet op, integendeel. Of Trump ook écht overgaat tot erkenning van de Krim als Russisch moet de komende tijd blijken.
In Washington spreekt Rutte ook over de stijging van de uitgaven voor defensie. Trump wil dat die fors omhooggaan. Van nu 2 procent naar straks 5 procent van het binnenlands product. Daar is minder discussie over, de bondgenoten zijn het erover eens dat ze minder afhankelijk moeten worden van de Amerikanen voor hun eigen veiligheid. Op de top eind juni in Den Haag moeten alle 32 leden van de militaire alliantie het hierover eens worden.
Waar sommige NAVO-diplomaten zeggen ‘zeker te weten’ dat Trump ‘heel veel zin’ heeft naar Den Haag te komen, geven anderen ruiterlijk toe dat dat vermoedelijk onduidelijk zal blijven tot hij ook echt in het vliegtuig naar Nederland zit.
Voor de NAVO-topman is de komst van de Amerikaanse president van het grootste belang om de top te laten slagen. Er is dus genoeg te bespreken in Washington. Mark Rutte zegt het graag: Amerika is ‘volledig toegewijd’ aan de NAVO. Maar daarmee zijn de toenemende spanningen met de andere leden van het bondgenootschap niet weg.