Het opschorten van Amerikaanse hulpgelden voor behandelingen van hiv-patiënten zal de komende vijf jaar leiden tot ongeveer 150.000 extra doden in Sub-Sahara-Afrika. Dat blijkt uit een studie van het Erasmus MC, dat is uitgevoerd in samenwerking met universiteiten uit de VS, Europa en Afrika.
De bevindingen zijn vandaag gepubliceerd in het vakblad eClinicalMedicine, onderdeel van het gerenommeerde wetenschappelijke blad The Lancet.
De onderzoekers hebben betrouwbare en veelgebruikte modellen voor hiv-sterftecijfers in Afrika gebruikt om te voorspellen hoeveel te voorkomen sterfgevallen en nieuwe infecties realistisch zullen zijn als gevolg van het ontbreken van Amerikaanse hulp.
Deze modellen zijn gebaseerd op gedetailleerde publieke gezondheidsgegevens van Ethiopië, Kenia, Malawi, Zuid-Afrika, Tanzania, Zambia en Zimbabwe. Onderdeel van die gegevens is inzicht in de toegankelijkheid tot hiv-zorg, waarin patiënten medicatie krijgen zodat hun immuunsysteem blijvend beschermd wordt en ze anderen niet meer kunnen infecteren.
Kaartenhuis
Deze zorg is door de bezuiniging van president Trump als een kaartenhuis in elkaar gestort omdat die grotendeels op de VS leunt sinds president George W. Bush in 2003 het President’s Emergency Plan For AIDS Relief (PEPFAR) lanceerde. De VS besteedde dankzij dit initiatief 120 miljard dollar aan de bestrijding van hiv in Afrika. Het programma is een van de succesvolste gezondheidsprogramma’s ooit. In twintig jaar zijn 25 miljoen levens gered.
Toch heeft Trump deze hulp al 90 dagen gestopt. “De schade voor veel patiënten is nu al onherstelbaar”, zegt Jan Hontelez, onderzoeksleider van het Erasmus MC. “Hulpverleners in Afrika zijn ontslagen en daarmee is het zorgsysteem grotendeels afgebroken en krijgen mensen geen behandeling.”
Ook als het programma wordt hervat zal het twee jaar duren om de zorg op het oude niveau te krijgen. Hontelez: “In die tijd kan het immuunsysteem van mensen die net begonnen waren aan hun behandeling, of op het punt stonden om te beginnen, onherstelbaar worden aangetast waardoor ze zullen overlijden. Onnodig dus.”
Bekeken vanuit het scenario van een stopzetting van zorg voor 90 dagen komt het voorspellingsmodel op een toename aan sterfgevallen in de zeven onderzochte landen van 60- tot 74 duizend mensen. Deze landen zijn goed voor de helft van Sub-Sahara-Afrika. De onderzoekers vermoeden daarom dat het aantal extra doden in dit deel van het continent kan oplopen tot 150.000.
“En dat is een conservatieve schatting”, zegt Hontelez. “Het is onduidelijk of PEPFAR wordt hervat. Zo niet, dan zal het aantal sterfgevallen nog veel hoger zijn.”
Onderzoek waar de hele wereld baat bij heeft ondermijnd
Niet alleen behandelzorg wordt effectief afgebroken. Ook baanbrekend onderzoek wordt ondermijnd. In Zuid-Afrika lopen trials (behandelingen in het kader van onderzoek) naar vaccins en betere medicatie van hiv en tuberculose, een infectieziekte die mensen met hiv sneller krijgen en zeer dodelijk is.
Arts Ian Sanne doet bij de Aids Clinical Trials Group al twintig jaar onderzoek. Het Amerikaanse National Institutes of Health trok op bevel van Trump het onderzoeksgeld in. Veertig procent van zijn budget. “Dat is niet alleen slecht voor onderzoek, maar ook niet ethisch naar de patiënten toe,” zegt hij in zijn dokterskamer. “We kunnen de klinische studies waar ze aan meedoen en dus hun behandeling, niet zomaar stopzetten.”
Vierduizend patiënten deden de afgelopen decennia mee aan zijn onderzoek. Dit is geen ontwikkelingshulp, benadrukt hij. “Dit is onderzoek waar de hele wereld baat bij heeft. Infectieziektes kennen geen grenzen. In Europa zien we dat tuberculose weer toeneemt, dan wil je dat toch zo goed mogelijk kunnen behandelen? We stellen nu uit om te onderzoeken wat wel en niet werkt. Wij zijn vaak de laatste stap voordat medicatie beschikbaar komt.”
Hij vreest dat jarenlange opgebouwde kennis verloren gaat. Zuid-Afrika heeft hoogstaande onderzoeksfaciliteiten en laboratoria omdat er ruim 8 miljoen hiv-geïnfecteerden in het land leven. Dat staat nu op het spel.
Kans op hiv-vaccin vervliegt
In een van die laboratoria van de Wits Universiteit staat professor en viroloog Penny Moore, een ervaren wetenschapper die al 23 jaar werkt aan een hiv-vaccin. “En we zijn nog nooit zo ver geweest in het vinden van een preventie voor hiv.” Maar ook zij raakte het grootste deel van haar financiering kwijt. Ze heeft tranen in haar ogen. “Voor ons is dit persoonlijk, want het zijn familieleden en vrienden die besmet zijn, en kunnen overlijden.”
Moore begrijpt niets van de besluiten. “We hebben het over wereldwijde problemen. Er zijn ook Amerikanen die besmet zijn, die kunnen profiteren van Zuid-Afrikaans onderzoek. We hebben in Zuid-Afrika dingen ontdekt die internationale impact hebben.”