Sophie Hermans erkende het in oktober al: Nederland doet te weinig om het wettelijke klimaatdoel te halen. De VVD-minister van Klimaat en Groene Groei “baalde”, gaf ze te kennen. Daarom zou ze dit voorjaar knopen doorhakken over nieuwe maatregelen, zei ze toen. Even werden de plannen van Hermans tegelijk met de voorjaarsnota – vorige week – verwacht, maar daar ontbraken ze nog. Vanmiddag komen ze dan toch.
Hoewel de precieze plannen nog bekend moeten worden, is er de afgelopen dagen al het een en ander uitgelekt. Daaruit ontstaat in ieder geval het beeld dat Hermans er zeker op uit is om de Nederlandse industrie te ondersteunen. Dat was een sterke wens binnen de coalitie, de Kamer en het bedrijfsleven, omdat die industrie anders dreigt te vertrekken.
Duidelijk is wel al dat de CO2-heffing, waar veel grote bedrijven dolgraag vanaf willen, overeind blijft. Aan de andere kant is ook uitgelekt dat een fossiele subsidie die in het verleden is afgeschaft, terugkeert: de Indirecte Kostencompensatie (IKC). Dat is een maatregel waarmee grootverbruikers van energie, zoals bedrijven in de metaal-, papier- en kunststofsector, gecompenseerd kunnen worden voor hogere elektriciteitsprijzen door het Europese emissiehandelssysteem.
Fossiele subsidie uit groene pot
Het is critici tegen het zere been: een fossiele subsidie die eerder is afgeschaft omdat hij de prikkel om te verduurzamen zou wegnemen, wordt opnieuw ingevoerd. En niet alleen dat: de ongeveer 500 miljoen euro die daarbij gemoeid is, zou uit het klimaatfonds komen. Dat is de pot waarmee Nederland verduurzaamd moet worden.
Verder is duidelijk dat minister Hermans zakelijke rijders sneller wil laten overstappen op elektrisch rijden. Zo komen er naar verwachting per 2027 flinke belastingvoordelen voor elektrische auto’s op de leasemarkt, terwijl eerdere belastingvoordelen juist net waren afgeschaft. Daarnaast komt er extra subsidie voor warmtepompen en krijgt de glastuinbouw een heffing om te verduurzamen.
En al langer is duidelijk dat de subsidie Stimulering Duurzame Energieproductie en Klimaattransitie (SDE++) ook volgend jaar blijft. Daarmee kunnen bedrijven verder verduurzamen. Het geld kan ook gebruikt worden voor ondergrondse CO2-opslag.
Dat een verduurzamingsslag hard nodig is, was in het najaar van vorig jaar dus al duidelijk. Toen stelde het Planbureau voor de Leefomgeving vast dat het met het klimaatbeleid van het huidige kabinet vrijwel onmogelijk is om het wettelijke klimaatdoel van 2030 te halen. De kans dat dat streefdoel (55 procent minder CO2-uitstoot dan in 1990) gehaald zou worden, lag op ongeveer 5 procent. Onder dit kabinet raakte het doel zelfs verder uit zicht, was de vaststelling.
Om de kans op het halen van het doel te vergroten, is aanvullend beleid nodig. Daarvoor werd Hermans een bandbreedte gegeven: om 50 procent kans te hebben op het halen van het klimaatdoel, is er een extra 16 megaton CO2-reductie nodig. Voor 95 procent kans, moet er 24 megaton extra CO2-reductie worden gehaald.
Om te schetsen hoeveel dat is: alleen al de volledige Nederlandse landbouw stoot een vergelijkbare hoeveelheid megaton CO2 uit. Datzelfde geldt voor de mobiliteitssector.
Rechtszaken te verwachten
Hoeveel megaton CO2-reductie de maatregelen van Hermans precies opleveren, zal nog moeten blijken. Maar de kans dat de doelen met dit nieuwe pakket binnen handbereik komen, is niet groot.
Duidelijk is wel dat de druk om het wettelijke klimaatdoel meer in zicht te krijgen, hoog is voor Hermans. Onder meer duurzaamheidsorganisatie Urgenda, die eerder met succes de overheid aanklaagde om meer te doen om broeikasgassenuitstoot tegen te gaan, liet al doorschemeren een nieuwe klimaatzaak tegen de overheid te willen beginnen als de inspanningen van de Nederlandse overheid niet verbeteren.
Ook andere partijen beraden zich op zulke rechtszaken, met het doel Hermans terug te sturen naar de tekentafel, en anders een dwangsom te eisen.