Het was een uitnodiging die hij niet kon afwijzen. “Dan zouden mijn docenten heel boos op me zijn geworden”, zo verklaart Francesco Farioli tijdens de Nacht van de Filosofie.
Middenin de ontknoping van de titelstrijd is de Italiaan, naast trainer van eredivisiekoploper Ajax ook afgestudeerd filosoof, een grote publiekstrekker op de avond gevuld met filosofie, theater en gesprekken.
Met een bal klemvast in zijn handen – “Ik was vroeger keeper, niet al te getalenteerd” – geeft Farioli (36) op de late vrijdagavond een inkijkje in zijn visie op voetbal, tactiek en het leven.
“Voor mij gaat filosofie hand in hand met nieuwsgierigheid. Ik ben een nieuwsgierig mens, net als jullie. We gaan het hebben over voetbal en filosofie, mijn twee passies komen samen”, spreekt hij tot een tjokvolle theaterzaal op de zesde verdieping van de openbare bibliotheek aan de Oosterdokskade in Amsterdam.
“Het denken en voetbal zijn twee elementen die ik altijd al graag wil samenbrengen. Toen ik dat voorstelde op de universiteit, kreeg ik het antwoord dat we niet bij La Gazzetta Dello Sport waren.”
De moeilijke weg
Farioli nam de moeilijke weg om zijn scriptie toch over voetbal te schrijven en studeerde af aan de universiteit van Florence. In zijn andere passie vond hij zijn beroep. Eerst als keeperstrainer en later als hoofdtrainer, de rol waarin hij vorig jaar werd aangesteld in Amsterdam.
Het aandachtig luisterende publiek barst in lachen uit als Farioli antwoord geeft op de vraag of hij weleens filosofen benoemd of citeert in de kleedkamer van Ajax.
“Niet al te vaak. Ik denk dat je altijd het niveau van communicatie moet vinden dat past bij de plek waar je bent.”
“No, no, no”, probeert hij de situatie nog te redden. “Dit gaat zeker in de kranten komen…”
Hij bedoelt er maar mee te zeggen dat de vele besprekingen vooral gaan over voetbal, de aanpak van de eerstvolgende wedstrijd. Weinig tijd voor andere zaken. Toch schrijft hij soms een gedachte of spreuk op het bord, om spelers aan het denken te zetten.
Farioli vindt het prettig om een keer niet op een persconferentie voor sportjournalisten over voetbal te praten, maar uit te wijden over zijn rol en blik in een zaal vol filosofisch geïnteresseerden.
Hij probeert hen, aan de hand van de emotie die loskomt na een winnend doelpunt in bijvoorbeeld de Klassieker tegen Feyenoord, duidelijk te maken waarom je niet kan stellen dat voetbal “maar een spelletje is”.
Zoals Farioli liever niet wordt voorgesteld als filosoof, zegt hij ook de titel hoofdtrainer van Ajax met moeite te dragen. De club is wat hem betreft bijna gelijk aan religie door wat het betekent voor supporters, En voetbal te ingewikkeld om volledig wetenschappelijk te benaderen.
“Mijn taak is om chaos in te perken. Het blijft uiteindelijk een spel van de magische bal die over het veld rolt. Ik probeer alleen controle te brengen in een ongecontroleerd spel.”
Niet alles is meetbaar
Dat niet alles meetbaar is, werd volgens Farioli afgelopen zondag nog bewezen toen Ajax met 4-0 verloor bij FC Utrecht.
“Wij raakten vier keer de paal, maar scoorden niet. Zij schoten vijf keer op doel en maakten er vier. Onverklaarbaar. Maar het kan wel een reden zijn om nog beter te willen worden. Daar moet ik 25 spelers, en nog meer mensen, van overtuigen. Dat is wat me elke ochtend motiveert.”
Hij ziet schoonheid in het combinatiespel van Pep Guardiola, maar ook in de emotie en opoffering van ploegen getraind door José Mourinho. Farioli hanteert beide en haalt de Ideeënleer van Plato aan om uit te leggen hoe dat voor hem werkt.
“Je moet plannen uit het rijk der ideeën verplaatsen naar iets dat bruikbaar is, dat een voetballer kan zien, voelen en begrijpen. Daar komen heel veel factoren bij kijken, voor mij is er een de belangrijkste: geloof. Al het andere is niets waard als je er niet allemaal in gelooft.”
“In het rijk der ideeën heb je altijd gelijk. Als ik thuis een wedstrijd voorbereid op een tactiekbord, schuif met magneetjes, win ik elke wedstrijd met 8-0 of 9-0. Ik laat het de spelers weleens zien en dan moeten ze lachen, omdat zelfs een situatie waarin wij moeten verdedigen dan eindigt in een prachtige aanval en een doelpunt voor ons.”
Aantrekkelijk voetbal
“Als trainer zou ik een club graag resultaten beloven, maar dat kan niet. We kunnen alleen de kansen vergroten dat we succesvol zijn. Soms lees ik in de media dat ik resultaten verkies boven aantrekkelijk voetbal. Ten eerste: wat is aantrekkelijk voetbal? Daar kunnen we in dit gezelschap waarschijnlijk uren over praten.”
“En dan nog, ik vind het een idiote stelling. Als er een manier bestond om álles te winnen, zou elke coach daarvoor kiezen. Elke wedstrijd is weer een dans tussen twee trainers met hun eigen ideeën. Ik geloof erin dat je in een bepaalde wedstrijd altijd keuzes maakt om chaos te beperken en de kans op succes te maximaliseren.”
Snel uitverkocht
De organisatie van de Nacht van de Filosofie vond de komst van Farioli op voorhand al een succes en merkte een stroomversnelling in de kaartverkoop door toedoen van de voetbaltrainer.
“Op het moment dat we bekendmaakten dat Farioli bij ons zou komen spreken, waren er nog ruim 150 kaarten beschikbaar. Die waren er plots binnen een uur uit”, vertelt Aucke Douwes Isema, directeur van de Internationale School voor Wijsbegeerte (ISVW) dat het evenement ter promotie van de filosofie organiseert.
“We denken zeker dat mensen via media of Ajax-kanalen bij ons kwamen. Het zou natuurlijk mooi zijn als dat een kennismaking is. Er zullen vast mensen bij zijn die nog niet bekend waren met de Nacht van de Filosofie.”
Vanuit de club Ajax werden wel eisen gesteld. Zo mochten er geen opnames worden gemaakt, ook niet door de organisatie zelf. De vragen van gesprekspartners werden vooraf doorgesproken en er mocht niet worden doorgevraagd vanuit de zaal, waar wel ruimte voor was bij andere sprekers als Denker der Nederlanden David Van Reybrouck en schrijver Tommy Wieringa.
Mijlpaal
Voor Hans Kennepohl, samensteller van de Nacht van de Filosofie, smaakt het desondanks naar meer. “Farioli zegt dat mensen meer zouden moeten leven als een keeper. Als iemand die observeert, het spel voor zich heeft. En als het op je afkomt, beslissend optreden.”
“Daar zou ik graag meer van horen. Van ons mag hij volgend jaar weer komen. Dit bezoek is een mijlpaal voor de publieksfilosofie.”
Als Farioli de zaal moet verlaten – er volgt nog een voorstelling over Spinoza – neemt hij tot in de gang tijd voor fans. Selfies en hier en daar een handtekening. Alles met een brede lach.
Felicitaties over het waarschijnlijk aanstaande kampioenschap wuift hij weg, als altijd. “Zondag een grote wedstrijd.” Dan speelt Ajax tegen Sparta. Bij winst zijn de Amsterdammers maximaal vier punten verwijderd van de titel.