Politici reageren boos op de voorgenomen sluiting van bandenfabriek Vredestein in Enschede. Zij zeggen dat moederbedrijf Apollo Tyres de productie van banden al veel langer aan het overhevelen is naar Hongarije en dat daar ook Europees geld voor is gebruikt.
“Hongarije en Apollo hebben ergens op aangestuurd, dat gevoel hebben we al jarenlang. Stap voor stap zag je het gebeuren”, zegt Europarlementariër Tom Berendsen (CDA) bij RTV Oost. “En aan alles voelde je: dit klopt niet. Nu zie je het resultaat.”
Vrijdag werd bekend dat de Apollo Tyres Vredestein in Enschede over ruim een jaar dichtgaat. Het moederconcern uit India ziet geen toekomst meer voor het meer dan honderd jaar oude bedrijf en wijst op de enorm gestegen energie- en loonkosten in Nederland. Ongeveer 500 werknemers verliezen hun baan.
Na de bekendmaking liepen de emoties bij het personeel hoog op. “Iedereen hier weet nog dat de familie Kanwar (eigenaar Apollo Tyres, red.) hier tien jaar geleden stond, toen ze net een stuk grond in Hongarije hadden aangekocht. Ze verzekerden ons dat het niet ten koste zou gaan van onze banen”, aldus medewerker Chris Westland bij de fabriekspoort. “Dat is nu niet gebleken.”
750 banen geschrapt
“Over geen enkele zaak heb ik meer schriftelijke vragen gesteld dan hierover”, stelt Europarlementariër Berendsen. Vijf jaar geleden, in 2020, trok hij samen met zijn collega’s Annie Schreijer-Pierik (CDA) en Agnes Jongerius (PvdA) voor het eerst aan de bel bij de Europese Commissie.
Apollo Tyres had toen net een bezuinigingsronde aangekondigd in Enschede: het bedrijf kondigde aan 750 banen te schrappen in de Twentse fabriek. Uiteindelijk kregen 528 medewerkers de zak: een halvering van het personeelsbestand in Nederland. De productie verhuisde voor een deel naar Hongarije.
Wat Berendsen en de andere twee Europarlementariërs met name stak, was dat de Hongaarse regering 96 miljoen euro aan Europese subsidie inzette om de bouw van de nieuwe Apollo-fabriek daar deels te financieren. Op zich is dat niet verboden: Europa investeert in regio’s die het goed kunnen gebruiken. “Maar het mag nooit ten koste gaan van banen in een ander Europees land”, benadrukt Berendsen.
‘Bedje gespreid’
“De regels zijn toentertijd aangescherpt”, aldus de CDA-Europarlementariër. Maar precies vier dagen voordat die nieuwe regels zouden ingaan, diende Hongarije het verzoek voor deze staatssteun in. Ze wisten dondersgoed wat ze deden. Dit had onder de nieuwe regels nooit meer gekund.”
Opvallend is dat ook vier miljoen euro aan ‘coronasteun’ werd ingezet voor de nieuwe fabriek. En de nieuwe autosnelweg M3, die langs de Hongaarse fabriek leidt, zou mede dankzij Europees geld aangelegd zijn.
“Het bedrijf krijgt de subsidie niet direct, maar het bedje wordt gespreid met infrastructuur”, zei toenmalig Europarlementariër Derk Jan Eppink in de zomer van 2020.
Perverse effecten
Stevige kritiek, maar de Europese Commissie stelde de afgelopen jaren geen onregelmatigheden vast. Er werd met geld geschoven, maar het paste allemaal binnen de (toen) geldende regels. Vindt Berendsen dan dat Hongarije slim heeft gehandeld? “Ik vind het erg lastig om iets wat zulke perverse effecten heeft, slim te noemen”, reageert hij.
“Mijn kijk op samenwerken en een fatsoenlijke economie is anders. De regel is dat je de eerste twee jaar na de voltooiing van zo’n investering geen banen mag verplaatsen. Nu is het drie jaar geleden…”
Hij gaat de zaak nogmaals aan de orde stellen bij de Europese Commissie. “Dit kan niet de bedoeling zijn van publiek geld. Dat mag niet leiden tot het verplaatsen van banen binnen Europa. Om dat in de toekomst te voorkomen, zullen de voorwaarden rond zulke financiering strenger moeten. Langere termijnen bijvoorbeeld.”
Te naïef
Ook in de Tweede Kamer leidt de voorgenomen sluiting van de fabriek tot schriftelijke vragen. “Wat is hier gebeurd? Zag de regering dit aankomen? Wat is er gedaan om dit tegen te gaan? Zijn we te naïef geweest?”, aldus Kamerlid Ilse Saris (NSC), zelf afkomstig uit Enschede.
“In 2020, 2021 stelde Pieter Omtzigt hier al vragen over. We zijn nu vijf jaar verder en het is heel moeilijk te accepteren dat met Europees geld elders een fabriek opent, en in mijn regio een fabriek verdwijnt.”
Saris roept de ministers van Werkgelegenheid, Economische Zaken en Klimaat en Groene Groei op om naar Enschede te komen. “Vooral om in gesprek te gaan met medewerkers en de impact hiervan te voelen. Deze mensen mogen niet in de steek worden gelaten.”