De moord op 26 toeristen in het idyllische berggebied in Kashmir deze week is de grootste terreuraanslag op burgers in bijna twintig jaar in India. Daardoor lopen de spanningen opnieuw op tussen de twee nucleaire machten India en Pakistan.
De Verenigde Naties roepen op tot ‘maximale terughoudendheid’ om te voorkomen dat de situatie uit de hand loopt. Maar niks doen lijkt geen optie meer als premier Modi politiek geloofwaardig wil blijven.
Volgens de Indiase oud-legerkolonel Ajai Shukla bevindt de Indiase regering zich in een oncomfortabele positie door deze aanslag in de zwaarst beveiligde militaire regio van India. “Elke keer als de overheid dreigt met actie, maar vervolgens niet de belofte voldoende nakomt, wordt het moeilijke om het publiek te nog overtuigen en verlies je geloofwaardigheid.”
Ook Zuid-Azië-expert Michael Kugelman vreest dat een militaire operatie onvermijdelijk is geworden. “De emotie lopen op dit moment zo hoog. Het lijkt onwaarschijnlijk dat de Indiase regering bereid is zich te richten op diplomatie. Zeker op korte termijn niet.”
Symbolisch
Inmiddels zijn de grenzen gesloten, is handel over en weer stil gelegd en is de eerste Bollywood-film die sinds lange tijd weer een Pakistaanse hoofdrolspeler had, verboden nog voordat het de bioscopen gehaald heeft.
Boven op deze bekende reflex ten tijde van verhoogde spanningen, heeft India dit keer ook het Indus Waterverdrag opgeschort. Ook moeten vandaag alle reizigers op tijdelijke visa beide landen verlaten.
Volgens professor Indiase geschiedenis aan Oxford Faisal Devji laten deze twee nooit eerder gebruikte diplomatieke ingrepen een verandering in toon zien. Toch zijn ze volgens Devji ook vooral symbolisch. “Hoewel ze uiteraard grote problemen zullen veroorzaken voor de getroffenen Pakistanen en Indiërs op tijdelijke visa, is er feitelijk niet veel beweging tussen India en Pakistan.”
Daarnaast zijn waterexperts er vrijwel unaniem over eens dat het voor India praktisch onmogelijk is om water naar Pakistan om te leiden of te blokkeren. Daar heeft het simpelweg de infrastructuur niet voor. De krachtige vuist waar de Indiase regering naar op zoek is vormen deze maatregelen dus zeker niet.
Steun van eigen achterban
Volgens Kugelman spelen resultaten uit het verleden ook mee in de afweging hoe India dit keer zal reageren. In 2019 voerde India een vergeldingsactie uit op de grensplaats Balakot voor een zelfmoordaanslag in Pulwama waarbij 40 militairen om het leven kwamen. Daarbij kwam een Indiase piloot in Pakistaanse handen en werd de actie door Pakistan afgedaan als een mislukking.
“Die uitleg kreeg internationaal toen veel bijval, dus dit keer zal Modi voorzichtiger willen zijn om een herhaling van die kritiek op de effectiviteit van een vergeldingsactie te voorkomen”, denk Kugelman.
Ondanks de vraagtegens die gesteld werden bij die vergeldingsactie, leverde het Modi aan het begin van een verkiezingsjaar wel veel steun op bij de eigen achterban. Bijval in eigen land creëren is ook in Pakistan nu een belangrijke reden waarom er met sterke taal gereageerd wordt op de retoriek van India.
“Zowel de burgerregering als de legerleiding zijn op het moment niet heel populair in Pakistan. Mogelijk hopen ze meer support te krijgen als ze zich krachtig weten te verweren”, Kugelman denkt daarom dat ook de tegenreactie van Pakistan zal verharden als India ervoor kiest militair aan te vallen. “Ook aan Pakistaanse kant wil de regering nu niet zwak lijken”.
Eenmaal in zo’n geweldspiraal is het moeilijk om daar uit eigen beweging weer uit te komen. Na de incidenten in Pulwama en Balakot was er Amerikaanse interventie nodig om een verdere escalatie te voorkomen. Professor Devji denkt dat er dit keer diplomatiek uit die hoek weinig te verwachten valt.
“Anders dan in het verleden is de internationale orde niet in staat om te bemiddelen, gezien de eigen wanorde door de vele crises van het moment.”
Terwijl de VS zijn aandacht richt op conflicten in Gaza en Oekraïne zie Kugelman juist een rol weggelegd voor andere landen in de regio. “De Golfstaten onderhouden bijvoorbeeld goede banden met zowel Pakistan als India, zij kunnen daarom bemiddelen”.
Iran en Saudi-Arabië hebben inmiddels al aangeboden om te bemiddelen tussen India en Pakistan. Het is nog niet duidelijk hoe beide landen daartegenover staan.