Een kunstverzamelaarsechtpaar uit Hongarije heeft per toeval ontdekt dat hun viool in de Tweede Wereldoorlog door een Joodse gevangene in concentratiekamp Dachau is gemaakt. In de viool werd een briefje met een boodschap van de maker gevonden.
Het echtpaar kreeg de viool jaren geleden in het bezit bij de aankoop van een set antieke meubels. De ontdekking van het briefje werd gedaan toen de twee de viool onlangs voor reparatie naar een vioolrestaurateur brachten. Bij het demonteren van de viool vond de restaurateur een gelijmd briefje dat ruim acht decennia onopgemerkt was gebleven.
“Proefinstrument, gemaakt onder moeilijke omstandigheden zonder gereedschap en materialen”, staat er op het versleten briefje. “Dachau. Anno 1941, Franciszek Kempa.”
Het instrument is in 1941 door de Pool Franciszek Kempa gebouwd terwijl hij gevangenzat in kamp-Dachau. In het kamp bij München hebben in totaal zo’n 200.000 mensen opgesloten gezeten.
“Degene die dit instrument heeft gemaakt, hield echt van deze viool”, zegt de restaurateur die het briefje ontdekte. “Als je kijkt naar de verhoudingen en de structuur, zie je dat het een meesterviool is, gemaakt door een man die bekwaam was in zijn vak.”
Op de boodschap is een bruine vlek te zien, die volgens de restaurateur zeker geen inkt of koffie is. “Misschien een druppel bloed, maar hoe die daar terecht is gekomen weten we niet.”
Muziekinstrumenten in kampen
Het is onbekend hoe de viool Dachau verliet en uiteindelijk in Hongarije terechtkwam. Maar uit documenten die in het bezit zijn van het herdenkingsmuseum Dachau blijkt dat Kempa de oorlog overleefde. Na de oorlog keerde hij terug naar zijn geboorteland Polen, waar hij doorging met het maken van muziekinstrumenten. In 1957 stierf hij.
Het is bekend dat Joodse gevangenen in concentratiekampen in opdracht van de nazi’s muziekinstrumenten maakten. Voor propagandadoeleinden stonden de nazi’s vaak de oprichting van muziekgroepen toe. Daarmee poogde nazi-Duitsland de buitenwereld een valse indruk geven van het leven in de kampen.
De eigenaren van de viool zijn op zoek naar een geschikt museum waar het instrument tentoongesteld kan worden.
Blauwdruk
De nazi’s bouwden Dachau in het voorjaar van 1933, een paar weken nadat Adolf Hitler aan de macht was gekomen. In het kamp werden aanvankelijk politieke tegenstanders opgesloten. Gedurende de Tweede Wereldoorlog werd het een blauwdruk voor andere kampen, waar miljoenen mensen, overwegend Joden, werden vermoord.
Onder de 200.000 gevangenen in Dachau bevonden zich ongeveer 2000 Nederlanders. Ruim 43.000 mensen werden er vermoord. Op 29 april 1945 werd het kamp door het Amerikaanse leger bevrijd.