“Nederlanders zien het Amerika van Donald Trump als een grotere bedreiging voor de Europese veiligheid dan Rusland of China”, schrijft de Atlantische Commissie, de club die zich bezighoudt met het maatschappelijke debat over de relatie tussen de Verenigde Staten, Europa en de NAVO.
Op de honderdste dag dat Trump opnieuw president van de VS is, heeft het Britse blad The Economist het over de groeiende ontzetting in Europa over de relatiebreuk tussen de VS en Europa.
Het blad bezocht er onder meer Arnhem voor, waar de Amerikanen in 1944 poogden een doorbraak in de Tweede Wereldoorlog te forceren. Zij citeren een Arnhemmer die zegt: “We waren goede bondgenoten, maar Trump liet Europa in de steek. Het is net als met een vriend die je belazert. Je vertrouwt hem niet meer, want voor hetzelfde geld doet hij het opnieuw.”
Minachting voor Europa
In vrijwel heel Europa is het vertrouwen in de VS als partner gekelderd, ook binnen de Europese Unie en de NAVO. In februari zette de Amerikaanse minister van Defensie Hegseth de relatie met de Europeanen over defensie op scherp. Kort erna sprak vicepresident Vance in München met verachting over “het gebrek aan democratie in Europa”. In maart was het Trump zelf die met invoerheffingen en een handelsoorlog dreigde.
En nu zijn alle ogen gericht op Oekraïne en de onderhandelingen over een mogelijk bestand met Rusland. Het wordt een “heel belangrijke week waarin we een besluit moeten nemen over de vraag of we daarbij betrokken willen blijven of dat het tijd is ons op andere zaken te richten”, zei de Amerikaanse minister Rubio van Buitenlandse Zaken. Het is onduidelijk of de VS écht een streep wil zetten onder de bemiddelende rol die het probeert te spelen of dat het onderhandelingstactiek is.
Het is hetzelfde type onzekerheid dat speelt bij de uitgestelde importtarieven voor de Europese Unie. Wat gebeurt er na de negentig dagen uitstel? En komt Trump wel in actie als artikel 5 van de NAVO door een van de bondgenoten wordt ingeroepen, zoals de bedoeling is? Ook daarover is twijfel, aangezien de Amerikaanse president zegt landen die te weinig betalen voor hun eigen defensie niet te willen verdedigen.
Strategie
De dubbelzinnigheid is juist deel van de Amerikaanse strategie, is inmiddels de overtuiging in Oekraïne, de EU en de NAVO. Na honderd dagen Trump zijn de belangrijkste lessen geleerd en de eerste antwoorden geformuleerd. De Amerikanen prijzen en zo veel mogelijk betrokken houden zolang we ze nodig hebben, is een belangrijke.
Niet op alle stukken rood vlees die in de arena geworpen worden reageren, is een andere les. En nog eentje: niet te veel klagen, maar vooral ook zelf aan de bak gaan. En vooral: Europese eenheid bewaren op de punten waar Trump de confrontatie zoekt. Zo kan NAVO-topman Mark Rutte niet stoppen met benadrukken hoe belangrijk Amerika’s leiderschap is in de onderhandelingen met Rusland om een einde te maken aan de oorlog in Oekraïne.
Ook namen Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk de leiding bij het samenstellen van een ‘coalitie van welwillenden’, die als er zo’n bestand zou komen naar Oekraïne moet trekken om de VS te tonen dat de Europeanen heus wel verantwoordelijkheid willen nemen.
En de Europese Unie haalde eventjes opgelucht adem toen bleek dat ze nog niet terug hoefde te slaan met importheffingen op Amerikaanse producten toen Trump zijn eigen belastingen pauzeerde.
‘Vooral chaos gecreëerd’
“Wat heeft ie nou echt voor elkaar gekregen?”, klinkt het in Brussel achter de schermen. “Trump heeft vooral chaos gecreëerd die terugslaat op Amerika zelf.” Maar zowel binnen de EU als in de NAVO is ook het besef doorgedrongen dat eindelijk serieus werk gemaakt moet worden van de doorgeslagen onafhankelijkheid van de VS. “We moeten geloven in onze eigen kracht”, klinkt het stellig in de wandelgangen.
Volgens de Atlantische Commissie is op dit punt in Nederland reden voor “enig optimisme”, afgaand op recent eigen onderzoek. “Steeds meer Nederlanders denken dat Europa in staat is om Rusland op defensiegebied het hoofd te bieden.”
Hekel aan de EU
Wel blijft het tobben wat te doen met het feit dat Trump zo’n hekel heeft aan de Europese Unie, die volgens hem is opgericht om Amerika “te naaien”. Alle verzoeken van Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, voor een treffen met Trump werden genegeerd.
Tot afgelopen zaterdag, toen ze elkaar bij de begrafenis van paus Franciscus zagen. Volgens Le Monde-columnist Sylvie Kauffmann duurde het samenzijn welgeteld 8 seconden. De Europese Commissie liet weten dat er een vervolgafspraak komt. “Dat dat gezien wordt als een prestatie toont hoe eenzaam Europa is”, schrijft Kauffmann.
Von der Leyen deelde een foto van haar korte ontmoeting met Trump:
En ook de niet-Amerikaanse NAVO-bondgenoten maken zich geen illusies. Het gaat nog vele jaren duren om écht op eigen benen te staan, als dat al lukt. Het begin is er, de defensiebudgetten stijgen hard.
Eind juni blijkt of Trump tevreden genoeg is om op het vliegtuig naar de NAVO-top in Den Haag te stappen. En mogelijk wordt deze week al duidelijk of zijn pogingen een eind aan de oorlog in Oekraïne te maken doorgaan, of dat de Amerikanen echt de handdoek in de ring gooien.