De Oekraïense journaliste Viktoria Rosjtsjyna, die in augustus 2023 verdween terwijl ze onderzoek deed in bezet gebied in Oekraïne, werd maandenlang gemarteld in verschillende Russische gevangenissen. Dat blijkt uit een reconstructie van internationale media onder leiding van het Franse platform Forbidden Stories.
Lang was onduidelijk wat er precies met haar was gebeurd. Op basis van getuigenissen wisten de onderzoeksjournalisten de gebeurtenissen die tot haar dood leidden te reconstrueren.
Deze analyse maakt deel uit van een groter onderzoek naar de ontvoering en marteling van 16.000 Oekraïners.
NM SPAS 757
In februari droeg Rusland de lichamen van 757 gesneuvelde Oekraïense militairen over aan Kyiv. Onderaan de lijst met de namen en gegevens van de militairen stond geschreven: “NM SPAS 757”, een afkorting voor “onbekende man, uitgebreide schade aan de kransslagader, lichaam 757”.
Maar in de lijkzak lag niet een man maar een jonge vrouw. Aan haar rechterscheen zat een ander label, met daarop “Roshchyna, VV”. Rusland had onverwacht het lichaam van de verdwenen Oekraïense journaliste teruggegeven.
Volgens de Oekraïense officier van justitie ontbraken er meerdere organen en vertoonde het lichaam “talrijke tekenen van marteling”. Zo had ze “brandwonden op haar voeten, veroorzaakt door elektrische schokken” en zat ze onder de blauwe plekken. Ook was haar tongbeen gebroken, meldde de officier van justitie, een zeldzame breuk die vaak door wurging veroorzaakt wordt.
Geheime martellocaties
Rosjtsjyna vertrok eind juli 2023 naar bezet gebied in Oost-Oekraïne. De journaliste wilde een reportage maken over het Russische detentiesysteem in de regio Zaporizja. Collega’s vertellen dat ze onderzoek deed naar geheime locaties waar Oekraïense burgers gemarteld werden door de Russische geheime dienst. Ze werkte aan een lijst met verantwoordelijke FSB-agenten.
Oekraïense militairen worden structureel gemarteld in Russische gevangenissen:
De journaliste reisde via Polen, Litouwen en Letland naar Rusland, waar ze de grens overstak naar Zaporizja. Op 3 augustus sloeg haar vader alarm omdat hij geen contact met haar kon krijgen.
Getuigen, onder wie een aantal celgenoten van Rosjtsjyna, vertellen Forbidden Stories wat er ongeveer is gebeurd. Ze zou een appartement gehuurd hebben in een stadje in de buurt van de kerncentrale in Zaporizja, waar ze al snel werd opgepakt.
Daar zou Rosjtsjyna enkele dagen zijn vastgehouden in een politiebureau, waarna ze naar een andere stad in Zaporizja werd verplaatst. Volgens een celgenoot werd ze gemarteld op een geheime locatie.
“Tijdens de verhoren gebruikten ze elektrische schokken”, vertelt hij. “Ze werd een paar keer gestoken. Ik heb gezien dat ze verse littekens had.” Rosjtsjyna zou de FSB’ers gesmeekt hebben om de wonden niet aan te raken.
‘Martelkamp voor Oekraïners’
Eind 2023 kreeg Rosjtsjyna te horen dat ze naar een andere gevangenis zou worden verplaatst, vertelt een andere celgenoot. Ze zou zijn overgebracht naar Taganrog, een industriestad in de Russische oblast Rostov aan de Zee van Azov. “Toen ze arriveerde was ze al volgepompt met drugs”, vertelt de celgenoot. “Ze begon gek te worden.”
Het detentiecentrum in Taganrog wordt beschreven als de hel op aarde. Volgens het Poetin-kritische Mediazona is de gevangenis “omgebouwd tot een martelkamp voor Oekraïners”.
Oekraïners die later vrijkwamen bij een gevangenenruil spreken van “martelkamers waar militairen en burgers onder water gehouden werden en werden geslagen. Gevangenen werden op een streng rantsoen gezet: vierenhalve eetlepel per bord.
30 kilo
Rosjtsjyna weigerde te eten, zeggen ooggetuigen. “We praatten wel met haar, maar ze was verdwaasd, ze was doodsbang”, vertelt een celgenoot. Uiteindelijk zou ze nog maar zo’n 30 kilo hebben gewogen. “Ze kon haar hoofd niet eens meer van haar kussen tillen.”
In juni 2024, bijna een jaar na de verdwijning, werd Rosjtsjyna met een brancard afgevoerd. Ze zou enkele weken in een ziekenhuis in Taganrog hebben doorgebracht. Volgens getuigen deden de Russen veel moeite om haar in leven te houden, wat kan betekenen dat ze als waardevol gezien werd. Later werd ze weer naar het detentiecentrum gebracht.
Gevangenenruil
Ondertussen zetten collega-journalisten alles op alles om Rosjtsjyna vrij te krijgen. Haar naam werd op de lijst voor een gevangenenruil geplaatst, onder meer na druk vanuit het Vaticaan. Ze zou in september 2024 vrijkomen. Maar toen de bus vol krijgsgevangen terugkeerde in Kyiv, bleek de journaliste te ontbreken.
In oktober kreeg de vader van de journaliste een e-mail van het Russische ministerie van Defensie, waarin de dood van zijn dochter werd medegedeeld. Sterfdatum: 19 september 2024.
Haar exacte doodsoorzaak is nog altijd onbekend. Volgens meerdere bronnen werd Rosjtsjyna op 8 september uit haar cel gehaald. Wat daarna gebeurde, is nog altijd onduidelijk.