De persvrijheid heeft wereldwijd een dieptepunt bereikt, stelt Free Press Unlimited (FPU) na het verschijnen van de jaarlijkse Persvrijheid Index van Reporters without Borders (RSF). In het rapport wordt de wereldwijde situatie voor journalisten aangemerkt als ‘moeilijk’ door toenemende economische druk, fysieke aanvallen en politieke vijandigheid.
Veel media-organisaties kunnen niet of met grote moeite rondkomen. Van de 180 landen die RSF beoordeelde gaven media in 160 landen aan financiële problemen en grote economische druk te ervaren.
Dat is een groot probleem, vindt RSF. “Zonder economische onafhankelijkheid, kan er geen vrije pers zijn. Wanneer media financieel onder druk staan, raken ze verwikkeld in een wedstrijd om aandacht te trekken ten koste van kwaliteitsjournalistiek”, schrijft RSF-directeur Anne Bocandé in het rapport.
Amerikaanse trend
De Persvrijheid Index wijst in het bijzonder naar het besluit van de Amerikaanse regering om de financiële steun aan Radio Free Europe/Radio Liberty en USAID stop te zetten. Dat leidde ertoe dat miljoenen mensen wereldwijd plots geen toegang meer hadden tot betrouwbare informatie en bracht de nieuwsorganisaties in financiële problemen.
De trend in de VS om de steun aan publieke media stop te zetten, lijkt zich door te zetten. Vandaag maakte het Witte Huis bekend ook de ‘rechtstreekse’ financiering van de omroepen NPR en PBS stop te zetten.
Door financiële problemen verdwijnen media in een derde van de onderzochte landen, zegt Reporters without Borders. De gevolgen daarvan zijn in de VS goed te zien, zegt Ruth Kronenburg, directeur van Free Press Unlimited. “De lokale media zijn daar bijna helemaal verdwenen. Je ziet dan ook een directe link met de lokale corruptie. Daar waar de lokale media niet meer zijn, is corruptie toegenomen.” Op de index is de VS twee plekken gezakt, naar de 57e plek.
Journalist is target
Grote techbedrijven als Google, Facebook, Amazon, Microsoft en Apple dragen bij aan de toenemende economische druk. “Zij hebben de advertentie-inkomsten overgenomen die de media toekomen.” Daarnaast zorgen algoritmes ervoor dat desinformatie vrij spel krijgt op sociale media, zegt FPU. Dat ondermijnt het publieke vertrouwen in onafhankelijke journalistiek en maakt het moeilijker voor mensen om feiten en onwaarheden te scheiden.
Ook leiden conflicten in de wereld, zoals de oorlog tussen Hamas en Israël, tot benarde situaties voor journalisten. Zo wordt er in de Gazastrook onder zeer moeilijke omstandigheden nog journalistiek bedreven. “Daar zijn bijna 200 journalisten gedood, de stroom valt uit, ook voor journalisten geldt dat zij honger hebben en zonder eten of water zitten”, zegt Kronenburg.
Deze week kwam ook naar buiten dat de Oekraïense journalist Viktoria Rosjtsjyna maandenlang is gemarteld door Rusland. Kronenburg zegt dat journalisten nu “echt een target zijn. Je wordt niet meer ontzien tijdens een conflict, demonstratie of oorlog. Je bent een target.”
Nederland op derde plek
Nederland is hoger op de ranglijst geëindigd dan vorig jaar, op derde plek in plaats van de vierde. Dat komt onder andere door de veroordeling van de verdachten van de moord op Peter R. de Vries.
We mogen er blij om zijn dat Nederland zo hoog is geëindigd, zegt Kronenburg, maar ook hier staat de persvrijheid onder druk. “Bijvoorbeeld door online bedreigingen, fysieke bedreigingen en juridische intimidatie van journalisten. Het is niet helemaal zorgeloos in Nederland.”