Terwijl aan beide kanten van de grens politici verbaal oorlog voeren, spreken de Indiase en Pakistaanse troepen aan de grensovergang Attari-Wagah vooral met hun voeten. Elke avond voor de zon ondergaat is daar een speciale ceremonie om de grens af te sluiten en de vlag te strijken.
Ruim 35.000 mensen kijken toe hoe fraai uitgedoste grenswachten indrukwekkende marspassen uitvoeren. “Ik had kippenvel tijdens de ceremonie zojuist. Er is minder publiek dan normaal, maar niemand is bang. Het patriottische gevoel neemt juist toe”, zegt Bharat Sharma, die zelf dicht bij de grens woont.
Willekeurige grens
Volgens antropoloog aan de Universiteit Leiden Radhika Gupta is de ceremonie een weerspiegeling van de historische en culturele relatie tussen India en Pakistan. “Vergeet niet dat met name Punjab, waar de Attari-Wagah-grens ligt, een cultureel homogeen gebied was. Mensen spraken dezelfde taal en hindoes en moslims bezochten elkaars religieuze plekken”. Op islamitische en hindoeïstische feestdagen worden er zoetigheden uitgewisseld tussen de grenswachten.
Voordat ze het subcontinent verlieten, trokken de Britten een willekeurige grens door Punjab en Bengalen. Daar was de verdeling van hindoes en moslims vrijwel gelijk en konden de deelstaten dus het beste verdeeld worden tussen India en Pakistan, zo was de gedachte.
Dat gebeurde in amper vijf weken, zonder enige rekening te houden met bestaande banden tussen mensen. Die haastige verdeling van India veroorzaakte diepe littekens, waar ook Kashmir nog elke dag de gevolgen van voelt.
Blijvende fascinatie
Sanjay Gupta is op reis met zijn familie vanuit Kolkata. “We zijn net uit Pahalgam gekomen, het is fijn om nu hier te zijn. De ceremonie was geweldig”. Hij vindt niet dat het vertoon moet stoppen na de recente escalatie in de onderlinge relatie.
“Dat de ceremonie doorgaat na al die jaren geeft ook de blijvende fascinatie weer van Indiërs en Pakistanen voor het leven aan de andere kant van de grens”, denkt Gupta. Want Attari-Wagah is een van de weinige plekken waar ze elkaar ongegeneerd kunnen oberveren.
Bekijk hier hoe de marcherende militairen hun benen in de lucht gooien:
Wat ze zien als ze door de open hekken aan de grens kijken, is eigenlijk niet zo anders dan wat ze aan hun eigen kant zien. Het publiek wordt bij het patriottische spektakel aan beide kanten stevig opgezweept om hun liefde voor het eigen land luidkeels te uiten.
“Pakistan Zindabad”, klinkt het aan de ene kant, en “Bharat Mata Ki Je” aan de andere. De uniformen zijn anders, maar de passen en de passie waarmee grenswachten aan beide kanten zich verliezen in hun optreden zijn gelijk. “Zij zijn mensen en wij zijn mensen. Als dit conflict met een compromis kan worden opgelost en zonder geweld is dat veel beter”, denkt toeschouwer Vilas Khobragade.
Watertoevoer
Er is ook kritiek op de ceremonie, omdat die de laatste jaren uitgegroeid is tot een toeristische trekpleister. Het zou alleen maar bijdragen aan verdere verdeling. Emoties onder toeschouwers kunnen hoog oplopen.
“India moet zeker actie ondernemen tegen Pakistan. Ik heb het niet over oorlog, maar bijvoorbeeld de watertoevoer via de rivieren. Sluit die maar af”, vindt Anurag Mishra, die vanuit Kanpur is gekomen om de ceremonie te zien. “India is van ons”, vindt ook Pherne uit Ahmedabad. “Premier Modi zal actie ondernemen”, zegt ze.
Hek blijft dicht
Na de aanslag in Pahalgam van 22 april, waarbij 26 voornamelijk Indiase toeristen werden gedood, gingen er in India stemmen op om te stoppen met de ceremonie. Sinds 1959 is het in al die jaren slechts enkele keren gebeurd dat er niet werd gemarcheerd aan de grens.
In 2019, toen een Indiase piloot in handen viel van Pakistan nadat Indiase troepen een vergeldingsactie hadden uitgevoerd, werd de ceremonie afgelast. Maar toen in 2014 zestig mensen om het leven kwamen aan Pakistaanse kant door een zelfmoordaanslag, ging de volgende dag de ceremonie gewoon door.
“Het is goed voor onze troepen om te worden toegejuicht door zo veel mensen. Dat geeft ze moed”, vindt Bharat Sharma.
Tijdens momenten van oplaaiende spanning is de politieke situatie vaak terug te zien in de manier waarop de grenswachten bewegen en aan welke kant het publiek meer lawaai maakt.
Sinds de aanslag in Kashmir blijft het hek van de grens dicht en schudden de grenswachten elkaar niet meer de hand aan het einde van de ceremonie. Aan Pakistaanse kant wordt er de laatste dagen gewerkt aan de tribunes en daardoor is er nauwelijks publiek, wat nu misschien niet zo slecht uitkomt.