Tentamenweek of niet, studenten, promovendi en andere medewerkers van de afdeling Aardwetenschappen aan de Vrije Universiteit in Amsterdam voeren vandaag actie. Ze proberen het voorgenomen besluit om hun studie en banen weg te bezuinigen tegen te houden. En niet alleen zij maken zich zorgen: ook het werkveld luidt de noodklok. Een petitie tegen het plan is al meer dan 8000 keer getekend.
Studenten en promovendi met veel kennis van onder meer kritieke grondstoffen zijn hard nodig voor de energietransitie, zegt men ook buiten de muren van de VU. De ongeveer tachtig bachelor- en masterstudenten die de studie in Amsterdam jaarlijks trekt, zijn harder nodig dan ooit, klinkt het. Ook bijvoorbeeld voor de opslag van CO2 onder de grond en kustbescherming is hun kennis nodig.
“VU, hef niet je aardwetenschappen-afdeling op!”, schrijft het hoofd van de Geologische Dienst Nederland, Michiel van der Meulen van TNO, in een oproep op LinkedIn. “Als ze dit besluit doorzetten, keren ze hun rug naar de samenleving en de toekomst”, gaat hij verder. “Of het nou voor een beter milieu is, meer welvaart of grotere autonomie – voor Nederland, Europa of de wereld: aardwetenschappers leveren een essentiële bijdrage.”
Hoog niveau
Voorzitter Bob Hoogendoorn van het Koninklijk Nederlands Geologisch-Mijnbouwkundig Genootschap (KNGMG) valt hem bij. “Er is echt geen werkloze afgestudeerde op dit moment. Er is enorm veel vraag naar.” Bovendien is de kwaliteit van het onderwijs en onderzoek aan de VU van wereldniveau, benadrukt hij. Niet goedkoop weliswaar, mede door het veldwerk, maar wel erg goed.
Dat zegt ook onderzoeksinstituut Deltares, dat in Nederland een grote rol heeft in het onderzoek naar de bodem en water. “Deltares heeft een sterke relatie met de VU. We delen kennis, studenten studeren bij ons af of lopen bij ons stage. En een aantal van onze medewerkers komt daar ook vandaan, heeft daar een gedeelde aanstelling of is gedetacheerd”, zegt wetenschappelijk directeur Bart van den Hurk, zelf ook gedetacheerd aan de VU.
“Aardwetenschappers zijn hard nodig voor de energietransitie, aangezien veel oplossingen in de ondergrond liggen”, zegt Van den Hurk. “En ook als het gaat om klimaatmitigatie en -adaptatie zijn aardwetenschappers cruciaal. Van het duurzaam beheren en beschermen van onze grondwatervoorraden tot het zoeken van voldoende zand voor kustbescherming.”
De universiteit legt de bezuiniging, ingegeven door structurele tekorten bij aardwetenschappen, uit als een “strategische keuze” waarbij onderzoek en onderwijs zich nu gaan richten op de hedendaagse klimaatverandering en urgente vraagstukken als natuurrampen en klimaatsystemen. “We begrijpen dat dit een ingrijpend plan is voor studenten en medewerkers. We doen onze uiterste best om in deze onzekere tijd betrokken medewerkers en studenten zo goed mogelijk te informeren.”
Niettemin spreekt ook wetenschapsorganisatie NWO zijn zorgen uit. “NWO maakt zich ernstig zorgen over de bezuinigingen, de kwaliteit van wetenschap en de financiering ervan.”
De kennis in Nederland over de aarde is “eigenlijk een soort puzzel”, legt Hoogendoorn van het KNGMG uit. “Er is ook een studie aardwetenschappen aan de Universiteit Utrecht, en bijvoorbeeld een technische variant in Delft. Maar het is allemaal heel nauw op elkaar afgestemd, zonder overlap. Je haalt nu een belangrijke kaart uit het kaartenhuis.”
“Vanuit Delft zitten ze goed in de sommetjes, in Utrecht heb je bijvoorbeeld paleomagnetisme”, omschrijft Hoogendoorn het werkveld. “En aan de VU zit heel veel systeemkennis. Vooral het lab waarmee de VU bijvoorbeeld sediment dateert is internationaal bekend. Er zijn volgens mij maar drie plekken in de wereld waar ze dat doen. Niet alleen de VU heeft dus een probleem: je haalt er ook internationaal meteen de stekker uit.”
Betrokkenheid
Ook bijvoorbeeld de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed maakt gebruik van faciliteiten en kennis van de afdeling, net als grote ingenieursbureaus. Daarnaast hebben grote namen in de industrie, zoals Boskalis en Shell, veel aardwetenschappers nodig vanwege hun kennis over de bodem. En ook Energie Beheer Nederland (EBN) kan voor bijvoorbeeld vraagstukken over aardwarmte niet zonder dit soort kennis.
De VU laat aan de NOS weten te waarderen dat het werkveld erg betrokken is. “De realiteit blijft echter dat de afdeling Aardwetenschappen langdurig te maken heeft met structurele financiële tekorten, ondanks eerdere reorganisaties en gedeeltelijk steun van andere afdelingen. Deze structurele tekorten zijn niet langer mogelijk gezien de bezuinigingsopgave waar we als faculteit, maar ook als universiteit in haar geheel, nu voor staan.”
Het KNGMG hoopt dat er nog gesprekken volgen met de vele instituten en bedrijven in binnen- en buitenland die gebruikmaken van de kennis en faciliteiten van de VU. “We begrijpen dat de kosten hoog zijn voor de VU, en dat er financiële problemen zijn, maar dit is rücksichtslos. Dit moet je niet zelfstandig als instituut doen. Verschillende organisaties willen het gesprek aangaan. Verken nu eerst goed samen wat de mogelijkheden zijn voordat je iets afbreekt dat je niet snel weer opbouwt.”