Voorafgaand aan het conclaaf dat de 267e paus gaat kiezen, hebben kardinalen die dat gaan doen de Missa pro eligendo Romano Pontifice bijgewoond, een speciale mis voor de verkiezing van de paus. Dat is het begin van een dag vol vaststaande procedures, rituelen en teksten.
De mis in de Sint Pieter begon om 10.00 uur en werd geleid door kardinaal Re, die vanwege zijn leeftijd zelf niet aan de verkiezing mag meedoen. Hij hield zijn collega’s voor dat ze “alle persoonlijke overwegingen” opzij moeten zetten. Bij het bepalen van hun keuze moet het “welzijn van de kerk en de mensheid” leidend zijn. Daarna was er een lunch en kregen de kardinalen even tijd om wat rust te nemen voordat het conclaaf begint.
Sixtijnse Kapel
Om 16.00 uur worden ze in de Paulijnse Kapel verwacht voor een gebedsviering. Daarna gaan ze in processie en Veni creator Spiritus (Kom Heilige Geest) zingend door naar de nabijgelegen Sixtijnse Kapel waar het allemaal moet gebeuren.
Die kapel is de afgelopen dagen voor de grote gebeurtenis omgebouwd. Zo zijn de kachels geplaatst waarin de stembriefjes worden verbrand. Uit de schoorsteen komt zwarte rook als er nog geen kandidaat is met een twee derde meerderheid, witte rook als ze eruit zijn.
De 133 kardinalen die meedoen leggen ieder apart een eed van geheimhouding af. Alle mobieltjes zijn al in Casa Santa Marta ingeleverd. Na een kleine meditatie klinkt dan “extra omnes” waarna iedereen die er niets meer te zoeken heeft de kapel moet verlaten. Traditiegetrouw doet de jongste kardinaal-diaken dan de deur dicht en begint het conclaaf echt.
In de ‘kamer van de tranen’ naast de Sixtijnse Kapel hangt al pauselijke kleding klaar, in drie maten:
Het conclaaf begint met een eerste stemronde waarin wordt afgetast welke kandidaten op steun kunnen rekenen. Die zal hoogstwaarschijnlijk nog geen winnaar opleveren. De rook die vanavond ergens na 19.00 uur naar buiten komt zal nog zwart zijn. De deelnemers overnachten in de Casa Santa Marta, het gastenverblijf van Vaticaanstad.
Vanaf morgen worden ’s ochtends en ’s middags twee stemronden gehouden. De buitenwereld wordt tweemaal per dag op de hoogte gebracht over het verloop: aan het begin van de middag en in de loop van de avond. Is de rook zwart of is de rook wit?
Als er na twaalf tot dertien stemmingen nog geen keuze is gemaakt, volgt een dag met gebed en bezinning voordat het stemmen wordt hervat.
Habemus papam
De beslissing valt op het moment dat een van de kandidaten een tweederdemeerderheid krijgt. Dan is er niet alleen witte rook te zien, dan wordt ook de grote klok van de Sint-Pieter feestelijk geluid.
Na enige tijd verschijnt dan de kardinaal-protodiaken op het balkon van het pauselijk paleis. Hij zegt: “Habemus papam” (we hebben een paus) en noemt de naam van de nieuwe kerkelijk leider en de naam die hij als paus zal dragen.
Het kan dan nog even duren voordat de nieuwe pas in pauselijk wit naar voren treedt. Bij de laatste keer, bij paus Franciscus, was dat 10 minuten later, meer dan een uur nadat er witte rook te zien was.
Bij de keuzes van de vijf laatste pausen (sinds 1963) nam het conclaaf steeds twee of drie dagen in beslag.
Wachten op witte rook, zo werkt het conclaaf: