De EU zet een nieuwe stap om volledig onafhankelijk te worden van Russische energie. Gisteren werd bekend dat er over twee jaar definitief een einde moeten komen aan de invoer van gas en olie.
Europa is al enige tijd bezig om die afhankelijkheid af te bouwen. Maar waar staan we nu eigenlijk en waar halen we anders het gas vandaan? Vijf vragen en antwoorden.
Komt er dan nog zo veel Russisch gas Europa binnen?
De import van kolen uit Rusland is al gestopt en de import van olie is ook zo goed als volledig afgebouwd, maar voor gas ligt dat anders. “Er komt nog steeds Russisch gas Europa binnen”, zegt Martien Visser, lector energietransitie. “Vooral via pijpleidingen naar landen als Hongarije en Slowakije.”
De verhoudingen zijn nu wel anders. Het aandeel Russisch gas in de EU daalde van 45 procent in 2021 tot 13 procent nu. In Nederland is dat van 24 procent in 2021 naar zelfs maar 5 procent nu gegaan. “Daarmee verliest het Russische chantagewapen flink aan kracht”, vertelt Rene Peters, gasexpert van TNO.
Is 2027 niet te laat?
Het voelt misschien nog ver weg, maar volgens Visser is 2027 juist logisch. “Je kunt zo’n grote draai niet in één keer maken. Als de EU te vroeg was gestopt met Russisch gas, dan hadden ze zichzelf in de vingers gesneden.”
Inmiddels is dat anders. De afgelopen jaren is door Europa keihard geïnvesteerd in vloeibaar gas (lng). Dit is gebeurd in de vorm van nieuwe terminals, schepen en routes, om zo geleidelijk de afhankelijkheid van Rusland af te bouwen. Op die manier probeert Europa te voorkomen dat met deze overstap de gasprijzen omhoogschieten.
Voordat de EU kan stoppen met de import van Russisch gas, moeten lidstaten eerst instemmen met de plannen. Maar landen zoals Hongarije en Slowakije ontvangen nog steeds gas via pijpleidingen uit Rusland. “In West-Europa wordt vloeibaar gas via schepen aangeleverd, die kan je makkelijker van richting laten veranderen dan een pijpleiding”, legt Visser uit.
Wat gaan Nederlanders van deze maatregel merken?
Voor de meeste mensen zal er voorlopig weinig veranderen. Wel kan de prijs van gas iets omhooggaan. “Als je minder aanbieders hebt, is er minder concurrentie en kan de prijs stijgen”, zegt Peters van TNO. “Maar het verschil zal niet schokkend zijn.”
Wat wél verandert, is waar het gas vandaan komt en hoe het hiernaartoe gaat. Zo is het broeikaseffect van vloeibaar gas uit de Verenigde Staten tijdens productie en transport vele malen hoger dan bijvoorbeeld bij het gas uit Groningen. Dit komt doordat Amerikaans schaliegas met een omstreden methode uit de grond wordt gehaald, legt energieadviseur Sjak Lomme uit. “Hierbij kan methaan vrijkomen. Ook het gekoeld hierheen verschepen is niet erg milieuvriendelijk.”
Is het realistisch om volledig te stoppen met Russische olie en gas?
Toen de gaskraan in 2022 werd dichtgedraaid, voelde Europa dat meteen in de portemonnee. “Het was een poging van Poetin om Europa onder druk te zetten”, zegt energie-analist Jilles van den Beukel, verbonden aan het HCSS. “Een test: houden we onze steun aan Oekraïne vol als het gas opraakt? Dat is gelukt, al heeft het Europa veel gekost.”
Volledig stoppen met Russische olie en gas is mogelijk, want inmiddels zijn we voor een groot deel overgestapt van gas via pijpleidingen naar vloeibaar gas dat via schepen in Europa arriveert.
Wat is het alternatief voor Russische olie en gas?
Terwijl de vraag naar Russisch gas vanuit de EU de afgelopen jaren afnam, heeft de VS bijna volledig de rol van Rusland overgenomen. De vraag is wel of dat zo handig is. Zo waarschuwt Hans van Cleef, energie-econoom bij Publieke Zaken, voor het risico op chantage. “Als we te afhankelijk van de VS worden, kan ook dat land gas als wapen gebruiken.”
De andere twee opties zijn dan Noorwegen en het Noordzeegebied, maar die twee zijn niet voldoende. Wat de situatie ingewikkelder maakt is dat Europa ook is aangewezen op autoritaire regimes en gebieden waar conflicten zijn. Bijvoorbeeld het Midden-Oosten en Afrika.
“Zo kunnen Egypte en Algerije voor een deel voorzien in de gasbehoefte, maar in andere Afrikaanse landen is veel onrust. Dat maakt hen ongeschikt als betrouwbare leverancier van pijpleidinggas”, zegt Lomme.
Daarnaast ziet Van Cleef dat Qatar nu een belangrijkere handelspartner van Europa is geworden. “Maar dat land heeft mensenrechten niet erg hoog zitten.” Volgens hem is de beste oplossing de transitie naar groene energie. “Maar dat is wel een langetermijnoplossing.”