Er komt een speciaal ‘Ruslandtribunaal’ om de verantwoordelijken voor de ernstigste geweldsmisdrijven in Oekraïne te kunnen vervolgen. Nederland wil graag gastland worden van de op te richten rechtbank. Het zogenoemde ‘agressietribunaal’ zal ook president Poetin op het wensenlijstje hebben staan, is de verwachting.
Vanuit Lviv kwam de boodschap dat er politieke overeenstemming is over welk mandaat het tribunaal moet krijgen. In het westen van Oekraïne kwamen tal van EU-ministers van Buitenlandse Zaken bij elkaar, net als de Britse minister. Nederland stuurde de ambassadeur.
Europadag
Al twee jaar wordt de oprichting van zo’n tribunaal voorbereid. Niet toevallig vandaag kwam het duidelijke signaal van Europa en Oekraïne dat Russische misdaden niet onbestraft mogen blijven en dat gerechtigheid van het allergrootste belang is.
De Europese Unie viert ieder jaar op 9 mei ‘Europadag’, de dag van de Schumanverklaring uit 1950 die gezien wordt als de basis van de Europese samenwerking. Robert Schuman was de minister van Buitenlandse Zaken van Frankrijk en zei in de verklaring onder meer: “De wereldvrede kan slechts worden bewaard door inspanning van alle positieve krachten welke hem tegen de dreigende gevaren kunnen beschermen.”
Diplomatiek tegenoffensief
Europadag valt op dezelfde dag als de belangrijkste feestdag van het land waar dat gevaar vandaan komt. Rusland viert vandaag Djen Pobjedi, de dag van de overwinning op nazi-Duitsland, met grote militaire parades. Poetin laat er niet alleen zijn militaire macht mee zien: het is ook een diplomatiek offensief. Dat er voor het eerst in jaren tientallen internationale leiders op de tribunes in de Russische hoofdstad zitten, laat volgens de president zien dat hij niet zo geïsoleerd is op het wereldtoneel als wordt gezegd.
Het land dat Poetin binnenviel, Oekraïne, organiseerde daarop een diplomatiek tegenoffensief. Terwijl in Moskou de tanks over het Rode Plein rollen, trokken onder meer buitenlandchef Kaja Kallas en de kersverse Duitse minister van Buitenlandse Zaken naar de begraafplaats van Lviv. Daar liggen duizenden doden en er moet regelmatig meer plek worden gemaakt omdat oude velden vol liggen met gesneuvelde militairen.
Daarna werden handtekeningen gezet onder het document dat laat zien dat er een politiek akkoord is voor de oprichting van het ‘Ruslandtribunaal’. Volgende week zal president Zelensky de Raad van Europa formeel vragen het op te richten. Oekraïne doet al sinds het begin van de grootschalige invasie onderzoek naar Russische misdaden, volgens de openbaar aanklager zijn dat er al meer dan 150.000.
Verantwoordelijken vervolgen
Het op te richten tribunaal krijgt de mogelijkheid verdachten in afwezigheid te berechten, laten EU-ambtenaren weten, en zal zich richten op een ’top 20′ van mensen die verantwoordelijkheid zijn voor de ernstigste misdaden. Poetin en zijn ministers kunnen niet vervolgd worden zolang ze in functie zijn. Maar bijvoorbeeld de Russische oud-minister van Defensie Sjojgoe zou volgens hoge EU-ambtenaren wel ter verantwoording kunnen worden geroepen. Sjojgoe was minister tijdens de inval van Oekraïne in februari 2022.
In Den Haag is al het Internationaal Strafhof (ICC), dat moet optreden tegen oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid, genocide en agressie tegen een ander land. Maar dat laatste misdrijf, waar de Russische inval in Oekraïne onder kan vallen, wordt zelden vervolgd. Bovendien erkent Rusland het ICC niet.
Niet helemaal eensgezind
Daarom werkten de afgelopen tijd tientallen landen aan het speciale tribunaal, waaronder alle EU-landen behalve Hongarije en Slowakije. Ook de Amerikaanse regering was een van de pleitbezorgers van het nieuwe rechtscollege. Maar onder president Trump trokken de Verenigde Staten hun steun ervoor vorige maand in.
En hoe graag de EU ook wil benadrukken dat het onverkort achter Oekraïne staat, helemaal eensgezind zijn de 27 landen niet. Premier Fico van EU-lid Slowakije, is op het Rode Plein in Moskou, net als de Servische president Vucic en de president van de Servische Republiek Dodik, onderdeel van Bosnië en Herzegovina.
Servië en Bosnië en Herzegovina zijn allebei kandidaat-lid van de EU. Buitenlandchef Kallas riep de leiders gisteren nogmaals met klem op niet te gaan. “Degenen die echt vrede steunen kunnen niet naast Poetin gaan staan, maar zouden in Oekraïne moeten zijn, niet in Moskou.”
Eerder zei ze “dat zoiets niet licht opgevat zou worden” en werd gesuggereerd dat er gevolgen zouden zijn, maar onduidelijk is welke. Fico, Vucic en Dodik trokken zich er in ieder geval niets van aan. Voor Poetin is hun komst juist extra belangrijk, omdat het westerse verdeeldheid toont.