De eerste door de Amerikanen gefinancierde chartervlucht met tientallen witte Zuid-Afrikanen is onderweg naar Washington. Ze worden in Zuid-Afrika gediscrimineerd en verdienen daarom vluchtelingenstatus, meent president Trump. De Zuid-Afrikaanse regering spreekt dit met kracht tegen.
Een gouden ticket, zo noemt de Zuid-Afrikaanse Anette de kans om nu naar de Verenigde Staten te verhuizen. “Ik hoop dat we worden uitgekozen en straks Trump onze president mogen noemen”, vertelt ze aan de telefoon vanaf een boerderij ten oosten van Johannesburg. “We willen naar Dakota, Wisconsin of Illinois.”
Vooralsnog zouden zo’n vijftig mensen in de Verenigde Staten de vluchtelingenstatus hebben gekregen. Vandaag meldde de Amerikaanse ambassade in Zuid-Afrika op zijn website dat meer mensen zich kunnen inschrijven voor het programma. Anette hoopt dat het snel ook haar beurt is om te vertrekken.
“We zoeken naar een uitweg”, zegt Anette, die alleen bij haar voornaam genoemd wil worden. “Ik wil niet leven in een land waar geen respect is voor ons, witte Zuid-Afrikanen. Mijn man werkt hier op een boerderij en ons inkomen is laag. Als witte Zuid-Afrikaan is het moeilijk om hier werk te vinden. Bovendien is er veel criminaliteit hier. Ik voel me niet veilig.”
Slachtoffers van discriminatie
Begin februari tekende Trump een presidentieel decreet waarmee Afrikaners, afstammelingen van voornamelijk Nederlandse kolonisten die meer dan drie eeuwen geleden naar Zuid-Afrika kwamen, voortaan asiel kunnen aanvragen in de VS. Volgens Trump vallen Afrikaners onder het vluchtelingenstatuut omdat ze het slachtoffer zijn van raciale discriminatie in Zuid-Afrika.
Trump nam deze beslissing vlak nadat de Zuid-Afrikaanse overheid een nieuwe landonteigeningswet had aangenomen, die regelt dat de overheid grond onder bepaalde omstandigheden kan afnemen.
De Zuid-Afrikaanse regering wil daarmee de gevolgen van het racistische beleid onder de apartheid tenietdoen. Het overgrote deel van landbouwgrond is in handen van de witte bevolking, terwijl die slechts een kleine minderheid in het land vormt.
Trump wordt in zijn retoriek en keuzes ook gevoed door techbaas Elon Musk, die opgroeide in Zuid-Afrika onder de apartheid. Musk schreef op X dat er een “witte genocide” bezig is in Zuid-Afrika. HIj doelt daarbij op de zogenoemde ‘plaasmoorde’, waarbij witte boeren het slachtoffer worden van soms zeer gewelddadige aanvallen.
Geen enkel bewijs
De regering bijt van zich af. Dat witte mensen in zijn land worden vervolgd is een volledig vals narratief, zei de Zuid-Afrikaanse president Ramaphosa een paar weken geleden. Alle Zuid-Afrikanen worden geraakt door hoge misdaadcijfers, zegt hij. Ook onafhankelijke experts stellen dat er geen enkel bewijs voor discriminatie is.
“Absurd”, zegt ook de vooraanstaande Afrikaner journalist en schrijver Max du Preez over de vluchtelingenstatus die zijn land- en cultuurgenoten krijgen. “Er is overduidelijk géén sprake van vervolging. We hebben allemaal te maken met misdaad en een regering die deels tekortschiet. Amerika zou dus alle Zuid-Afrikanen asiel moeten geven.”
Du Preez wijst erop dat bovendien maar een kleine groep Afrikaners naar de VS wil. “De meerderheid is zich bewust van zijn privileges en we hebben hier een goed leven.”
Volgens hem heeft dit ook meer met Amerikaanse politiek te maken dan met Zuid-Afrikaanse. “Trump wil zijn eigen bevolking laten zien dat diversiteit en positieve discriminatie niet werken. De boodschap aan de witte conservatieven in Amerika is dat hen hetzelfde lot te wachten staat als ze niet optreden.”
Verdeeldheid
Ook aan de andere kant wringt het, vindt Du Preez. De Afrikaners komen in de VS aan op een moment dat het migratie- en vluchtelingenbeleid zeer is verhard en mensen uit Afrikaanse landen in oorlog, zoals Sudan en de Democratische Republiek Congo, weinig kans hebben om binnen te komen.
De Zuid-Afrikaanse regering waarschuwt dat de Amerikaanse inmenging kan zorgen voor verdeeldheid. Dat gebeurt al. Du Preez krijgt veel reacties op zijn stukken en ook het team achter de website ‘Amerikaners’, waar Zuid-Afrikanen informatie kunnen krijgen over het vluchtelingenprogramma, krijgt zowel steunbetuigingen als haatmail.
‘We zijn echt bang’
Sam Busa, de initiatiefnemer van ‘Amerikaners’, legt de haat naast zich neer. “Mensen zeggen ‘lucky whites’, want heel veel Zuid-Afrikanen zijn deze regering zat. Wat een fantastische kans krijgen we om deze falende economie te verlaten. Ik heb drie volwassen zoons en ik denk dat ze in Amerika een betere toekomst tegemoet gaan. We zijn geen geprivilegieerde mensen die een gratis tripje krijgen. We zijn echt bang.”
Wat statistieken en onderzoeken ook zeggen, een deel van de Afrikanergemeenschap leeft in angst. En het zijn die verhalen die Amerikanen nu gaan horen van de Afrikaners die aankomen.