Vooral door druk vanuit de VS, Saudi-Arabië en het Verenigd Koninkrijk legden India en Pakistan dit weekend de wapens neer. De drie bewogen beide nucleaire machten terug van het randje van oorlog. Het bestand is fragiel en er is veel onduidelijk over hoe de gesprekken om een nieuw conflict te voorkomen verdergaan.
In vier dagen luchtaanvallen en beschietingen over en weer vielen vorige week vele tientallen doden. Pakistan zegt dat India veertig burgers en elf militairen heeft gedood. Andersom meldt India de dood van zestien burgers en vijf militairen door Pakistaanse beschietingen.
‘Anders dan eerder’
Analisten maken zich zorgen, omdat ze aan beide kanten signalen zien die nieuwe escalaties eerder mogelijk maken dan afremmen. “Deze laatste escalatie was anders dan we ooit eerder zagen”, zegt veiligheidsanalist Tarun Nair van geopolitieke denktank Dragonfly in Londen. “Mijn angst is dat beide landen daar nu de verkeerde lessen uit trekken.”
“We hebben een nieuw normaal vastgesteld: als India wordt aangevallen, zullen we terugslaan”, beloofde premier Modi in een televisietoespraak gisteravond aan het Indiase volk.
Oprekken
Dat nieuwe normaal is precies waar analisten voor vrezen. Voor het eerst viel India militaire doelwitten aan in meerdere steden diep op Pakistaans grondgebied, zonder dat het uitliep op een volledige oorlog. Volgens Nair heeft India daarmee een nieuwe les geleerd.
“Het idee dat de ruimte voor escalatie beperkt is, omdat het beide machten nucleaire wapens hebben, is nu opgerekt.” India kan verder gaan dan het voorheen voor mogelijk hield, denkt Nair.
Dat India zou reageren op de aanslag in Pahalgam, waar het Pakistan verantwoordelijk voor houdt, daar twijfelde niemand aan. Het buurland moest een klap voelen, dat was duidelijk de boodschap van de Indiase regering. Maar tegen de verwachting in leidde de tegenaanval tot trots in Pakistan.
“Pakistan verwachtte een ongelijke strijd, maar voelt na dit conflict dat er meer gelijkheid is op militair vlak dan eerder werd gedacht”, zegt Nair. Hoewel een aantal Pakistaanse straaljagers werd neergehaald, verloor India ook minstens twee gevechtsvliegtuigen in de korte strijd.
India en Pakistan bestookten elkaar vorige week met luchtaanvallen:
Feestvierende Pakistanen op de straten van Islamabad weten nu ook dat bij een korte confrontatie het Pakistaanse leger, met straaljagers van Chinese makelij, zich staande kan houden tegenover het drie keer zo grote Indiase leger. Die realisatie zorgt voor een perverse prikkel, vreest Nair.
Als we nu de balans opmaken van wat er de afgelopen week is gebeurd, komt India volgens verschillende analisten militair gezien niet duidelijk als overwinnaar naar voren. Ook dat kan de kans op escalatie in de toekomst vergroten.
“In plaats van een uitgerekte strategische reactie wordt India militair steeds directer en agressiever in zijn reactie”, ziet onderzoeker Ritanjan Das van de Universiteit Leiden.
Politieke overwinning
Zolang de Indiase overheid geen overwinning overtuigend naar haar achterban kan communiceren, is er geen sprake van verlies voor de Pakistanen. Zeker niet voor het Pakistaanse leger dat sterker uit dit grensconflict lijkt te komen dan in de strijd tegen binnenlands terrorisme.
Door aanslagen door separatisten in de provincie Beloetsjistan en de steeds sterker wordende Pakistaanse Taliban in het noorden stond het leger er de afgelopen tijd helemaal niet goed op onder de bevolking. “Dat sentiment is compleet omgeslagen”, zegt Nair. “Iedereen staat nu achter het Pakistaanse leger.”
Voor de Indiase premier Modi is het een stuk lastiger. Opgeruid door bijna bloeddorstige media waren de verwachtingen over de uitkomst van de militaire acties hoog in India. De vraag is nu of daar voldoende aan is voldaan.
India kon een nieuwe uitbetaling van het Internationaal Monetair Fonds aan Pakistan, ondanks die belofte, niet voorkomen. Terwijl de raketten over en weer vlogen, keurde het IMF een lening van 1,4 miljard goed. “Het laat zien dat Pakistan internationaal niet zo geïsoleerd is als India graag zou willen”, zegt Das.
Door bemoeienissen van president Trump ligt nu ook nog eens internationale bemiddeling over de verdeling van Kashmir op tafel. Pakistan heeft altijd om internationaal ingrijpen gevraagd, maar voor India is dat geen optie.
“Het gaat volledig in tegen het jarenlange beleid van India dat Kashmir een binnenlandse aangelegenheid is”, aldus Nair. Volgens de analist plukt India nu de wrange vruchten van haar multipolaire buitenlandbeleid. Als je iedereen een beetje te vriend wilt houden, wie zijn dan je echt vrienden als het ertoe doet?
Glazen bestand
Deze laatste confrontatie tussen India en Pakistan heeft tot nu toe een glazen bestand opgeleverd met scherpe randen.
“Er is zo veel wantrouwen ontstaan dat beide partijen de bedoelingen van de ander makkelijker verkeerd kunnen interpreteren”, denkt Nair. Das is juist hoopvol. “Door internationale druk op beide partijen is de kans gering dat kleine grensconflicten zullen uitlopen op een groter conflict.”