De roep groeit om een betere samenwerking met Turkije voor het versterken van de Europese defensie. Vandaag en morgen zijn de NAVO-buitenlandministers bijeen in de Turkse stad Antalya, in voorbereiding op de grote NAVO-top in juni in Den Haag. Mogelijk zal de rol van Turkije daar besproken worden. Turkije is een groot NAVO-land, maar is geen lid van de Europese Unie. De verwachting is dat Turkije iets terug wil voor zo’n intensievere militaire samenwerking.
“Een veilig Europa zonder Turkije is ondenkbaar”, zei de Turkse president Erdogan onlangs in een toespraak. NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte deed daar een schepje bovenop toen hij Europese leiders opriep de banden met Turkije te herstellen. Want wil Europa zich kunnen weren tegen de groeiende Russische dreiging, dan kan het niet om Turkije heen.
Nu de spanningen in Europa oplopen en Amerika onder Trump een onvoorspelbare factor is geworden, zal Turkije betrokken moeten worden, zegt defensie-expert Sinan Ulgen. “Ik kan geen reden bedenken waarom dat geen goed idee is”, zegt hij. “Turkije heeft na de VS het grootste leger binnen de NAVO. Het Turkse leger heeft een grote hoeveelheid aan manschappen die gevechtsklaar zijn omdat ze ervaring hebben met de strijd tegen terrorisme en militaire operaties in Syrie en Irak.”
Ulgen wijst daarnaast op de ontwikkelde Turkse defensie-industrie. “Turkije maakt wapens, munitie, bewapende drones. Turkije investeert traditioneel veel in de eigen defensie, en kan dus goed bijdragen aan de Europese defensie.”
‘Samenwerking onvermijdelijk’
Ulgen benadrukt dat de tijd dringt. “Met Trump is de steun van Amerika onzeker geworden. En er is geen garantie dat we de agressie van Rusland niet vaker zullen zien in de toekomst. Europa zou er goed aan doen Turkije nu op te nemen in Europese defensiestructuren.”
Ook analist Asli Aydintasbas, verbonden aan de Amerikaanse Brookings Institution, ziet een vorm van samenwerken met Turkije als onvermijdelijk. Helemaal als Europa de overstap zal moeten maken naar een oorlogseconomie, zegt ze. “Europese landen beschikken niet over voldoende productiecapaciteit om wapenonderdelen te maken. Turkije kan dat wel. Zo kan Europa de wapenproductie sneller verhogen.”
Zo’n militaire samenwerking brengt ook dilemma’s met zich mee. De relatie tussen de Europese Unie en Turkije is de afgelopen jaren bekoeld. Er is onenigheid over kwesties als Cyprus en gasboringen in de Middellandse Zee. EU-landen uiten geregeld kritiek op Erdogan’s autoritaire leiderschap, schendingen van mensenrechten en repressie van de oppositie. Daardoor ligt ook het toetredingsproces van Turkije tot de EU al jaren stil.
Graandeal
Sinds de oorlog in Oekraïne zijn die problemen even op de achtergrond geraakt, ziet Aydintasbas. “Europa wil Turkije niet richting Rusland of China duwen. Ze willen Turkije aan boord houden.” Wat ook meespeelt is de Turkse bemiddelende rol bij de Oekraïne-oorlog. Turkije steunt Oekraïne, maar is een van de weinige NAVO-landen die de banden met Rusland niet hebben verbroken. Daardoor kon onder meer in 2022 de graandeal tot stand komen. Donderdag faciliteert Turkije mogelijk gesprekken tussen Rusland en Oekraïne over een wapenstilstand.
Toen in maart dit jaar de burgemeester van Istanbul, Erdogan’s grootste politieke rivaal, werd gearresteerd, waren de reacties uit de EU opvallend lauw. Bij de oppositie leidde dat tot verontwaardigde reacties. Burgemeester Ekrem Imamoglu wordt beschuldigd van corruptie en zit nog altijd in de gevangenis. Zijn arrestatie leidde tot onrust en grote demonstraties. Volgens analisten heeft de arrestatie van Imamoglu gezorgd voor een afname van steun voor Erdogan in Turkije.
Ook daarom lijkt dit moment als geroepen te komen voor de Turkse president. “Het is niet alleen goed voor zijn imago in het buitenland maar ook in het binnenland”, aldus Aydintasbas. “Want één ding dat Turken graag zien, is dat hun leiders een internationale rol spelen. Het gaat om prestige. Het gaat om het herstel van de grandeur van Turkije, waar ze erg trots op zijn.”
Visumvrij reizen
Erdogan heeft ook duidelijk gemaakt dat militaire samenwerking niet gratis is. Er moet wel wat tegenover staan. Volgens Aydintasbas wil president Erdogan een einde aan het isolement waarin Turkije zit binnen Europa. “Hij wil weer uitgenodigd worden in Europese steden.”
Daarnaast zal Erdogan mogelijk met concrete eisen komen. “Ik denk dat hij de economische relatie met Europa nieuw leven wil inblazen. Denk aan het verbeteren van de douane-unie met de EU, en het verlenen van visumvrij reizen aan Turkse burgers.”