Na 80 jaar bondgenootschap kunnen we niet meer vanzelfsprekend bouwen op de Verenigde Staten. Daarvoor waarschuwt Klaas Knot, baas van De Nederlandsche Bank (DNB). Europese financiële instellingen moeten minder afhankelijk worden van de VS.
De geopolitieke en economische onzekerheid is historisch groot, zegt DNB in het halfjaarlijkse rapport over de stabiliteit van Nederlandse financiële instellingen. Dat is te wijten aan de handelsoorlog die president Trump heeft ontketend.
De onzekerheid is volgens DNB nu zelfs groter dan na de aanslag op de Twin Towers (2001), de financiële crisis (2009), de corona-pandemie (2020) en de Russische inval in Oekraïne (2022).
Bondgenootschap
De president van de Nederlandse centrale bank maakt zich zorgen over de houding van VS. Knot doelt op de importheffingen die de VS oplegt aan, onder andere, Europa. “Er wordt bewust twijfel gezaaid door de VS over onze relatie. We moeten ons voorbereiden op scenario’s waarbij de hechte relaties met de VS minder hecht worden.”
Door die houding zijn de risico’s voor de financiële instellingen een stuk groter geworden dan een jaar geleden. Een van die risico’s gaat over de samenwerking tussen de VS en de EU bij het betalingsverkeer. Daarbij zijn we afhankelijk van de VS vanwege het zogeheten Swift-systeem. Via Swift sturen banken informatie naar elkaar elke keer dat er geld wordt overgemaakt tussen bankrekeningen.
Knot is bezorgd over de afhankelijkheid van Amerika op het gebied van het internationale betalingsverkeer. “Daar moeten we alternatieven voor creëren. We gingen ervan uit dat de Verenigde Staten een betrouwbare partner waren. We moeten ons nu vragen stellen die wij onszelf 80 jaar lang niet hebben gesteld. Er valt geen tijd te verliezen.”
Digitaal afhankelijk
Ook moeten de financiële instellingen zich beter wapenen tegen de risico’s van cyberaanvallen. Aanvallen gericht op het platleggen van het betalingsverkeer en de systemen van de banken zijn in het afgelopen jaar toegenomen. Deze aanvallen komen vooral uit China en Rusland. In aanloop naar de NAVO-top in Den Haag ziet DNB het aantal cyberaanvallen weer toenemen. “Cyberaanvallen, daar kunnen we niet zoveel aan doen,” zegt Knot. “Wel kunnen we ervoor zorgen dat systemen zo snel mogelijk weer draaien.”
Al die onzekerheid wordt versterkt door de toenadering tussen de Verenigde Staten en Rusland, zegt DNB. De centrale bank vraagt zich openlijk af of we nog kunnen rekenen op betrouwbare informatie van Amerikaanse diensten over cyberdreigingen. “Europa en de financiële sector zijn voor een deel afhankelijk van Amerikaanse diensten voor inlichtingen over cyberdreigingen.”
DNB wijst er ook op dat financiële instellingen volop gebruikmaken van digitale dienstverlening van grote Amerikaanse techbedrijven. Denk aan de opslag en beveiliging van klantgegevens. DNB waarschuwt dat betalingsverkeer in problemen komt als de toegang tot dit soort diensten beperkt wordt. Volgens de centrale bank is het op korte termijn onmogelijk om die diensten te verplaatsen naar Europa.
Historisch onzeker
Amerikaanse importheffingen vergroten niet alleen de spanningen tussen landen, maar ook de kans op economische krimp wereldwijd. Trumps handelsoorlog stuwt economische onzekerheid naar een hoogtepunt. “Ongekend en historisch,” noemt Knot die economische onzekerheid. DNB meet die onzekerheid door te kijken naar geopolitieke, financiële en economische factoren.
Begin april stortte Trump de aandelenbeurs in een achtbaan door het afkondigen van importheffingen voor landen wereldwijd die verkopen aan de Verenigde Staten. Daarnaast liep het vertrouwen in de dollar en Amerikaanse staatsleningen (obligaties) een deuk op.
Vandaag komt het Centraal Planbureau (CPB) met een vergelijkbare waarschuwing over het bondgenootschap met Amerika. CPB wijst er vooral op dat de VS in de tijden van grote economische schokken de westerse economie vaak heeft geholpen door veel extra dollars bij te drukken. Met name tijdens de coronapandemie hield dat de economie enigszins op de been. Het is onzeker of bij een toekomstige economische crisis de VS die rol weer op zich zal nemen.
Overigens zijn de financiële markten grotendeels weer hersteld na de klappen van begin april dit jaar. Verder kunnen de Nederlandse financiële instellingen wel tegen een stootje, zegt DNB. Met name de banken staan er goed voor. “Het goede nieuws is dat de weerbaarheid voldoende is om dit te kunnen weerstaan. De buffers zijn hoog genoeg.”
Toch mogen de financiële instelling niet op hun handen gaan zitten, zegt Knot. DNB wijst erop dat in de afgelopen tien jaar pensioenfondsen en vermogensbeheerders veel meer geld zijn gaan steken in Amerikaanse aandelen en obligaties.