“De burger op Bonaire heeft helaas geen vriend bij het Bonairiaanse bestuur en nu ook niet bij de Nederlandse overheid. Hij staat er eigenlijk helemaal alleen voor.” Onderzoeker Yaoni Kuiper is duidelijk over de manier waarop beide overheden zijn omgegaan met het langdurige milieuschandaal met de vuilstort van afvalverwerker Selibon op Lagun.
Uit documenten die gisteren zijn vrijgegeven blijkt dat het ministerie en het RIVM al in 2023 wisten van ernstige gezondheidsrisico’s, maar dat er geen actie volgde.
Kuiper vestigde zich in 2023 op Bonaire. Gealarmeerd door berichten over gezondheidsklachten rond de vuilstort diende hij twaalf WOO-verzoeken in. “Het begon als hobby, maar er is hier iets heel ernstigs aan de hand.”
De medische afvalverbrander draaide vanaf 2017 jarenlang zonder adequate filters of naverbranding. “Iedereen met een achtergrond in milieubeheer weet dat de verbranding van medisch afval dioxines en furans oplevert. Die zijn extreem kankerverwekkend”, zegt Kuiper.
Uit metingen blijkt dat omwonenden jarenlang zijn blootgesteld aan hoge concentraties schadelijke stoffen, waaronder fijnstof, koolmonoxide, zwaveldioxide en zware metalen.
Gezondheidsonderzoek
Het RIVM bereidde begin 2023 een gezondheidsonderzoek voor, maar trok zich in juni van dat jaar terug bij gebrek aan een formele opdracht van het ministerie van Volksgezondheid. Uit interne e-mails blijkt dat het ministerie de bal doorschoof naar Bonaire zelf, en dat deed geen formeel verzoek voor zo’n gezondheidsonderzoek.
Volgens Kuiper speelden meerdere partijen een rol: het bestuur van Bonaire, vuilverwerker Selibon, de ministeries van Infrastructuur en Waterstaat, Volksgezondheid en Binnenlandse Zaken, en toezichthouders. “Iedereen wist iets, maar niemand greep in. Dat is het echte probleem.”
De installatie werd volgens Kuiper aangeschaft zonder aanbesteding en zonder degelijke technische onderbouwing. “Ze hadden zogenaamd geen geld voor een geschikte installatie, maar kochten een model dat vijf keer groter was dan nodig. Bovendien is uit mijn onderzoek gebleken dat ze slechts de helft van het verbrandingssysteem gebruikten.”
Gezondheidsonderzoek op individueel niveau is tot op heden uitgebleven. “Er zijn geen testen op vetweefsel, eieren of moedermelk uitgevoerd. Die zijn noodzakelijk om te bepalen hoeveel dioxines mensen hebben opgeslagen.”
De afvalverbrander is inmiddels uit bedrijf. Medisch afval wordt opgeslagen in containers, wat nieuwe gezondheidsrisico’s oplevert. Kuiper werkt aan een rapport dat mogelijk als basis dient voor een massaschadeclaim. “Wat mij betreft is er willens en wetens grote schade toegebracht aan de bevolking. En niemand heeft dat proberen te stoppen.”