Toeristen die de Zaanse Schans op willen, moeten volgend jaar een kaartje kopen van 17,50 euro. Ondanks felle kritiek van ondernemers en bewoners vindt een meerderheid van de gemeenteraad van Zaanstad dat de toeristische trekpleister niet langer gratis toegankelijk kan zijn.
De Zaanse Schans trekt bijna 2,6 miljoen bezoekers per jaar. Dat maakt de situatie “onbeheersbaar”, meldt NH. Het is te druk volgens de gemeente. Ook komt er te weinig geld binnen om het erfgoed van molens en oude Zaanse huisjes in stand te houden.
De Zaanse Schans werd in 1963 opgericht met de bedoeling om een aantal traditionele Zaanse houten huisjes uit de negentiende eeuw te redden. De huisjes kwamen uit de hele Zaanstreek en werden – vaak inclusief bewoners -per boot overgebracht naar de oevers van de Zaan tussen Zaandam en Wormer.
Niet veel later kwam er ook een aantal molens bij. Vaak waren dat karakteristieke molens die elders moesten wijken voor woningbouw of bedrijventerreinen. Albert Heijn plaatste een replica van z’n allereerste kruidenierswinkeltje op de Schans.
Hypermodern museum
Ook anno 2025 wonen er nog mensen in de popperige huisjes op de Zaanse Schans. De molens zijn opnieuw in gebruik genomen. Pal naast de schans verrees een hypermodern museum, wat de aantrekkingskracht van het gebied verder vergrootte.
Vooral in het hoogseizoen komen er meer mensen naar de Zaanse Schans dan het gebied aankan, aldus hoogleraar toerisme Jan van der Borg onlangs op NPO Radio 1. “Dan is het gewoon echt veel te druk”, zei hij. “Omwonenden ervaren ontzettend veel parkeeroverlast. Het slibt volledig dicht en in omliggende wijken parkeren mensen hun camper op je oprit.”
Nu al entree
Entree heffen lijkt een uitweg, maar het idee was van het begin af aan omstreden. Gemeente, bewoners, omwonenden zijn het niet eens met elkaar. Ook ondernemers, waaronder een aantal molenaars, waren tot nu toe niet bereid een lijn te trekken. Voor een aantal molens moeten toeristen nu al entree betalen.
Toeristenfotograaf Daan Engels benadrukt het belang van vrije toegang. “De Zaanse Schans is levend erfgoed, geen afgesloten attractiepark zoals de Efteling,” zegt hij.
Buiten de poort
“Deze plannen staan haaks op onze manier van werken en bedreigen onze toekomst”, aldus Sterre Schaap, wier moeder een antiek- en brocantewinkel heeft op de Zaanse Schans. “Onze vaste klanten zullen straks buiten de poort staan.”
Of er een poort komt, is de vraag. Vooral de bewoners, veelal op leeftijd, zijn fel tegen.
In een debat gisteravond werd onder meer voorgesteld om een toegangssysteem in te voeren als in de duinen. Daarbij zijn er geen hekken, maar moeten bezoekers een kaartje kopen bij een automaat en dat laten zien als er om wordt gevraagd. Met dat systeem wordt niet alleen voorkomen dat bewoners moeten betalen om bij hun huis te komen, maar kunnen ook omwonenden ‘gratis’ naar binnen.
Hou de Schans open
De vele critici van entreeheffing blijven zich roeren. Onder het motto Hou de Zaanse Schans open hebben zij een referendum aangevraagd. Morgen beslist de gemeenteraad van Zaanstad of dat er daadwerkelijk komt.
Wethouder Wessel Breunesse (GroenLinks) benadrukt vooral dat de race nog niet is gelopen. “Dit plan heeft nog veel uitwerkingen nodig”, stelt hij. Toch wil hij de entreeheffing volgend jaar in laten gaan.