De uitspraken van de Amerikaanse president Trump over een “witte genocide” in Zuid-Afrika geven nieuwe zuurstof aan haatzaaiende denkbeelden, zeggen twee deskundigen tegen de NOS.
Voorafgaand aan het bezoek van de Zuid-Afrikaanse president Ramaphosa aan het Witte Huis gisteravond, sprak Trump van een “witte genocide” tegen Afrikaners. Hij suggereerde dat witte boeren in Zuid-Afrika op grote schaal worden onteigend en uitgemoord vanwege hun huidskleur.
“Zijn woorden zullen witte extreemrechtse krachten in Zuid-Afrika versterken”, zegt de in Johannesburg woonachtige hoogleraar Diversiteitsstudies Nicky Falkof.
Trump liet tijdens zijn gesprek met Ramaphosa verschillende persknipsels en video’s zien om te bewijzen dat witte boeren doelwit zijn van landonteigeningen en moordpartijen in Zuid-Afrika.
Verschillende Zuid-Afrikaanse en internationale media hebben de bronnen van Trump nagetrokken en ze afgewezen als nep of misleidend. De knipsels waren afkomstig van “obscure websites en socialemedia-accounts”. De video’s gaven opzettelijk een foutief beeld van de realiteit, volgens de in Zuid-Afrika gevestigde nieuwssite News24.
Al bij de ontmoeting in het Witte Huis legde Ramaphosa uit dat zijn land inderdaad hoge moordcijfers heeft, maar dat Zuid-Afrikanen met alle huidskleuren daar de dupe van zijn, zowel in de stad als op het platteland.
Cijfers bevestigen wat de Zuid-Afrikaanse president zegt. Per jaar worden zo’n vijftig boeren gedood en zij hebben alle huidskleuren gedood, in een land waar jaarlijks 26.000 moorden worden gepleegd. Deze cijfers zijn gebaseerd op statistieken verzameld door bekende boerenorganisaties in Zuid-Afrika, zoals de Transvaal Agricultural Union of South Africa en AfriForum.
‘Geweld en angst dwars door samenleving’
“We moeten de moorden niet bagatelliseren”, zegt Bas Kromhout, auteur van het boek Goede Hoop, 400 jaar Nederland en Zuid-Afrika. “Dat zijn vaak gruwelijke daden die gepaard gaan met verkrachting en sadistische handelingen. Dat witte boeren zich bedreigd voelen, snap ik. Maar ook zwarte Zuid-Afrikanen zijn niet veilig. Het geweld en de angst lopen dwars door de samenleving heen, bij zwart en wit.”
Kromhout ziet aan de hand van de cijfers dat veel individuele misdrijven zijn ingegeven door de grote kloof tussen arm en rijk in het land, maar niet door een racistische samenzwering. “Er zijn veel roofmoorden, moorden die afstammen van een conflict tussen landarbeiders en de boeren voor wie ze werken. Zodra je dat opblaast tot genocide of volkerenmoord, zoals Trump dat doet, ben je een complottheorie aan het verspreiden.”
Maar racisme is wel het motief in sommige gevallen, voegt Kromhout toe. “In de hoofden van veel mensen in Zuid-Afrika leeft het gevoel dat de witte boeren vroeger de onderdrukkers waren. Dus soms speelt huidskleur wel een rol. Misschien is het geweld daarom soms zo excessief. Maar dat het aangestuurd wordt met de intentie om een groep uit te roeien? Dat is niet het geval.”
Omvolkingstheorieën
Trump wil een beeld van Zuid-Afrika schetsen om in eigen land een waarschuwing af te geven, zegt Kromhout. “Zuid-Afrika is een hel en dat is ons voorland, wil hij zeggen. De boodschap is: we moeten geen minderheid worden in ons eigen land.” Het denkbeeld is afkomstig van “omvolkingsdenkers”, maar versterken zulke ideeën ook, zegt Kromhout.
Dat is dan ook precies waar Nicky Falkof bang voor is. Zij is schrijver en onderzoeker van ras en witte angst aan de Universiteit van Witwatersrand in Zuid-Afrika. “De beweringen van Trump gaan meer zuurstof geven aan de angsten van de meest extreme Afrikaners”, zegt ze. “Want een van de machtigste wereldleiders moedigt ze aan. Hij verspreidt desinformatie om de Afrikaners ervan te overtuigen dat ze slachtoffers zijn. Het laatste wat wij in dit land nodig hebben is een paranoïde, zwaar bewapende groep boze witte mannen die denkt het land te mogen opeisen.”
Tegelijkertijd ziet Falkof dat de Afrikaner-gemeenschap verdeeld raakt. “Veel redelijke Afrikaners verafschuwen het beeld dat Trump oproept, dat de witte boeren zielig en hulpbehoevend zijn en als vluchteling naar Amerika moeten emigreren. Veel Afrikaners zouden er niet aan denken om te vluchten.”
Dat beaamt historicus Kromhout. “Veel mensen willen weg uit Zuid-Afrika. Ook zwarte mensen. Maar de echte Afrikaner nationalisten zijn ongeveer de laatsten die willen vertrekken. Want als dat op grote schaal gebeurt, valt hun droom van een eigen volksstaat aan diggelen.”