Arabische vrouwelijke filmmakers schrijven geschiedenis. Ze verleggen grenzen in de Arabische filmwereld, doorbreken taboes en dragen bij aan een nieuwe beeld de Arabische identiteit, zeggen kenners. Dat moet geëerd worden, vindt het Rotterdam Arab Film Festival, waarvan de 25ste editie vandaag van start gaat.
Volgens Rosh Abdelfatah, directeur van het filmfestival, hebben vrouwelijke filmmakers een hele belangrijke rol gespeeld in de Arabische filmwereld.
“Cultureel gezien moeten zij door meer plafonds breken dan westerse vrouwelijke regisseurs”, zegt Abdelfatah. “In een land als Saudi-Arabië was het tot niet zo lang geleden verboden voor vrouwen om auto te rijden. Nu werken vrouwen samen met mannen op de filmset.”
Daar is de Saudische filmmaker Razan Alsoghayer het mee eens. “Arabische vrouwelijke filmmakers zijn soms beperkt door sociale of culturele grenzen. Dat kan leiden tot meer genuanceerde verhalen op het witte doek”, zegt de 27-jarige regisseur. “Er is een indirecte, haast poëtische, manier om bijvoorbeeld taboes te omzeilen die ik heel typerend voor ze vind.”
Auto rijden
Een film op het festival die de culturele veranderingen in het land goed laat zien, is volgens Abdelfatah My driver and I van Ahd Kamel. De film vertelt het verhaal van een jonge, koppige vrouw uit een welgestelde familie. Door de afwezigheid van haar vader ontwikkelt zij een bijzondere vriendschap met de Soedanese chauffeur van het gezin. “Tot voor kort was het ondenkbaar om over zo’n relatie tussen een man en vrouw te vertellen”, aldus Abdelfatah.
Een andere bijzondere film met sterke vrouwelijke karakters is volgens Abdelfatah (Y)Our Mother van de Belgische-Marokkaanse regisseur Samira El Mouzghibati. “Het is een mooi portret van de Amazigh moeder van El Mouzghibati. Ze is wijs hoewel ze analfabeet is en je leert zoveel levenslessen van haar.”
Een filmregisseur tegen wie Alsogayer opkijkt, is de Saudische Haifaa al-Mansour. Zij is een van de eerste en bekendste vrouwelijke filmmakers uit Saudi-Arabië. Al-Mansour brak door met haar film Wadjda (2012) over een 10-jarig meisje dat wil fietsen, maar dat niet mag in het strenggelovige land.
Al-Mansour maakte haar film toen bioscopen in Saudi-Arabië nog verboden waren. De film schoot ze vanuit een busje, omdat ze niet gezien mocht worden met mannen. Alsogayer: “Het is haar gelukt om onder moeilijke omstandigheden een origineel verhaal te vertellen. Haar werk inspireert me.”
Anders dan in Hollywoord is in de Arabische filmwereld de rol van vrouwen vanaf het begin prominent geweest. “De Arabische cinema is ontstaan in Egypte waar vrouwen in de jaren 30 zijn begonnen met het maken van films. De eerste filmproductiehuizen werden door Egyptische vrouwen opgezet”, zegt hij.
De Egyptische actrice en regisseur Aziza Amir was de eerste die een productiehuis begon. Ze inspireerde ook andere vrouwen om dat te doen en wordt dan ook als de godmother van de Egyptische cinema gezien.
Ook nu drukken Arabische vrouwelijke filmmakers nog hun stempel op het witte doek. Volgens Abdelfatah durven ze grenzen te verleggen en bieden ze nieuwe perspectieven.
Het filmfestival wil niet alleen vrouwelijke filmmakers eren, maar ook het stereotype beeld van de Arabische wereld in het westen nuanceren en vooroordelen wegnemen.
“Een bezoeker vertelde dat hij niet wist dat allahu akbar ‘God is groot’ betekent”, zegt Abdelfatah. Hij dacht dat het een oproep tot geweld was. Het publiek komt met een bepaald vooroordeel over de Arabische wereld en gaat weg met een heel ander beeld over de regio.”
Vanavond is de feestelijke opening in concertgebouw De Doelen in Rotterdam. Daarna is het festival tot en met 1 juni te bezoeken in filmtheater LantarenVester en in het FENIX museum.