Het is volop lente in Ierland, maar op de hoge helling van de bergen van Wicklow, even ten zuiden van Dublin, ligt nog sneeuw. Het serene landschap met zijn knalgele bremstruiken wordt al snel verstoord door een paar harde knallen. Binnen de kortste keren is de lucht zwanger van rode en groene rook. Twee gepantserde voertuigen die over de hellingen rijden, komen abrupt tot stilstand.
Dit is het oefenterrein van Coolmoney Camp, een legerbasis van de Ierse strijdkrachten. Hier bereidt het 126ste infanteriebataljon zich voor op een operatie in Zuid-Libanon, een VN-vredesmissie waar de Ieren al bijna vijftig jaar bij betrokken zijn.
“We zijn erg trots op die rol”, zegt luitenant-kolonel Edward McDonagh, die de missie gaat leiden. “Hoewel we neutraal zijn, nemen we deel aan vredesoperaties in verschillende delen van de wereld.”
Buiten VN-vredesmissies zijn de Ierse strijdkrachten nauwelijks actief buiten de eigen landsgrenzen. Al sinds het ontstaan van de Republiek Ierland voert Dublin een beleid van neutraliteit. Het hield zich afzijdig tijdens de Tweede Wereldoorlog en ook waren de Ieren niet betrokken bij recente conflicten, zoals in Irak en Afghanistan. En Ierland verleent geen militaire steun aan Oekraïne. Het is een van de weinige EU-landen die geen lid zijn van de NAVO.
Koloniale geschiedenis
De Ierse neutraliteit is onlosmakelijk verbonden met het koloniale verleden. “Honderden jaren waren we een kolonie van onze Britse buren. We werden hardhandig onderdrukt. We wilden geen militaire bondgenootschappen sluiten met landen die een geschiedenis hebben van imperialisme en kolonialisme”, zegt Pádraig Mac Lochlainn.
Mac Lochlainn is parlementslid namens Sinn Féin, de grootste oppositiepartij in Ierland. Sinn Féin werd begin twintigste eeuw opgericht en speelde een cruciale rol bij de Ierse onafhankelijkheidsstrijd. De partij is de meest uitgesproken voorstander van neutraliteit.
Maar door de oorlog in Oekraïne en een Amerikaanse regering die op zijn minst minder betrokken wil zijn bij Europese veiligheid, klinkt ook in Ierland de vraag: is neutraliteit nog wel vol te houden? Bij de twee centrumrechtse partijen Fianna Fáil en Fine Gael, die samen de regering vormen, gaan steeds meer stemmen op om de neutraliteit te beëindigen of in ieder geval minder streng toe te passen.
‘Ierland is de struisvogel van Europa’
Die discussie is niet los te zien van de geringe slagkracht van de strijdkrachten. Ierland heeft officieel een luchtmacht, maar die stelt weinig voor. Hij bestaat uit enkele transportvliegtuigen en helikopters, maar heeft geen gevechtstoestellen. De Ierse marine heeft mede door personeelstekorten maar één operationeel patrouilleschip, terwijl ze ruim 3000 kilometer kustlijn moet beschermen.
Als enige Europese land heeft Ierland geen defensieradar. Dat betekent dat vijandige toestellen ongemerkt het luchtruim kunnen binnendringen. De strijdkrachten tellen slechts 7.500 militairen en de Ierse regering besteedt 0,24 procent van het bruto binnenlands product aan defensie, het minste van alle EU-landen.
“Het zijn NAVO-gevechtstoestellen van de Britten die ons luchtruim beschermen. We moeten geregeld leunen op NAVO-landen bij het patrouilleren in de Ierse wateren. Het is een schande eigenlijk”, stelt politicoloog John O’Brennan van de Universiteit van Maynooth. Hij roept al jaren dat de Ierse neutraliteit gedateerd is.
Ierland heeft zich decennialang in slaap gesust dat het een klein land is aan de rand van Europa zonder enig strategisch belang. Maar dat is een illusie, stelt O’Brennan. “Waarom denk je dat we de laatste jaren geregeld Russische schepen signaleren voor onze kust? Het overgrote deel van de trans-Atlantische kabels die Europa met Noord-Amerika verbinden, loopt door Ierse wateren.”
O’Brennan noemt Ierland de “struisvogel van Europa” die jarenlang de kop in het zand heeft gestoken. Hij vindt dat het niet langer vol te houden is. “Er vindt een seismische verandering plaats in de Europese veiligheid door het beleid van Trump. Ierland moet dezelfde richting inslaan als Finland en Zweden die hun neutraliteit hebben opgegeven en lid zijn geworden van de NAVO. Dat debat is nu begonnen, al is het nog pril.”
Weerstand
Het blijft een gedachte die grote weerstand oproept. Volgens een recente peiling wil driekwart van de Ieren vasthouden aan de neutraliteit. “Omdat we in een onafhankelijk buitenlandbeleid geloven”, stelt parlementslid Pádraig Mac Lochlainn.
“Dat betekent niet dat we aan de zijlijn staan als landen worden binnengevallen of volkeren worden onderdrukt. Wij geloven met passie dat Ierland een belangrijke rol kan spelen als bemiddelaar bij conflicten. Maar dat kan alleen als we geen lid zijn van bondgenootschappen als de NAVO.”
Op één vlak heeft het debat over neutraliteit al concrete resultaten opgeleverd. De Ierse regering wil voor het einde van het jaar een defensieradar installeren en heeft het defensiebudget flink opgekrikt. “Op dat punt zijn we het eens met onze politieke tegenstanders”, zegt Mac Lochlainn. “We hebben gewoonweg onze strijdkrachten verwaarloosd.”