Veel mensen zijn zich bewust van de grote ecologische voetafdruk tijdens ons leven en daardoor groeit ook de aandacht voor een ‘groenere dood’. Steeds meer mensen willen zo milieuvriendelijk mogelijk worden begraven.
Bij crematies komen flinke hoeveelheden vervuilende gassen vrij, per persoon ongeveer gelijk aan een vliegreis van Amsterdam naar Spanje. Ook een traditionele begrafenis is niet bepaald duurzaam: het graf kost ruimte, kisten zijn vaak gemaakt van niet-afbreekbare materialen en het gebruik van balsemvloeistoffen kan schadelijk zijn voor de natuur.
Milieuvriendelijke alternatieven winnen daardoor terrein, zoals natuurlijke begraafplaatsen. Binnenkort is in Nederland ook, naast cremeren en begraven, een derde optie beschikbaar: resomeren, ook bekend als watercrematie. Het lichaam wordt dan opgelost in vloeistof.
Machine staat klaar
In Nederland staat in het Gelderse Ommeren, in afwachting van een wetswijziging, een machine klaar voor ‘watercrematies’. De Schot Sandy Sullivan is al dertien jaar bezig om de watercrematie-methode beschikbaar te maken. Het is zijn levensproject. Sullivans bedrijf levert er machines voor, die worden gebouwd in het Britse Leeds.
Sullivan heeft zijn stalen machine Resomator genoemd. Het proces van oplossen duurt zo’n vier uur. “Wat eruitkomt als je de zware stalen deur opent, zijn zachte, witte, schone botten”, vertelt Sullivan. Die worden verwerkt tot wit poeder, dat de familie in een urn kan meekrijgen. Het restwater uit de machine wordt geneutraliseerd en gaat DNA-vrij via de reguliere kanalen naar een waterzuiveringsinstallatie.
Natuurlijke meststof
“Uiteindelijk is het het allermooiste als je lichaam weer gebruikt kan worden voor de natuur”, vindt Sullivan. “Als je een lichaam verbrandt door middel van crematie, verlies je alle goede stoffen. Terwijl er in ons lichaam na de dood nog veel bruikbare mineralen en voedingsstoffen zitten, zoals kalium, stikstof en fosfaat.”
Die kunnen dienen als natuurlijk meststof als ze op de juiste manier aan de aarde worden teruggeven, bijvoorbeeld na het resomeren. “Zodat ze niet verloren gaan, maar opnieuw onderdeel worden van het ecosysteem.”
In Nederland neemt volgens onderzoek uit 2017 een kwart van de mensen een watercrematie in overweging, al wordt verwacht dat de interesse nu hoger ligt. “Een waterproces is zachter dan het gebruik van vuur, het is natuurlijker en heeft een veel kleinere CO2-voetafdruk”, zegt Sullivan.
Afbreekbaar doek
“Ik wil niet dat het laatste wat ik op deze planeet doe, iets vervuilends is”, zegt Rachel Hawthorn uit Hebden Bridge in Noord-Engeland. Ze houdt zich bezig met natuurlijke begraafmethodes en maakt biologisch afbreekbare lijkwaden en bedjes als alternatief voor de traditionele doodskist.
Zelf zou ze, als haar tijd komt, op een natuurbegraafplaats willen liggen. Gewikkeld in zachte, afbreekbare biologische materialen, vertelt ze. En minder diep dan bij een traditioneel graf. De bovenste lagen van de grond bevatten meer actieve microben, waardoor lichamen sneller vergaan dan in een dieper graf.
Natuurbegraafplaatsen zijn aangewezen stukken grond in natuurgebieden. Je kunt daar worden begraven in een kist van afbreekbaar materiaal zoals hout of karton, maar ook in een lijkwade van katoen, zoals Rachel Hawthorn wil. In Engeland zijn er al zo’n 350 van dit soort natuurbegraafplaatsen, in Nederland zijn er ruim dertig.
“Tijdens mijn leven probeer ik de planeet zo min mogelijk te vervuilen, door te recyclen en zo milieuvriendelijk mogelijk te leven”, zegt Hawthorn. “Dus logischerwijs wil ik ook een niet-vervuilende dood.” Je hoeft helemaal niet in een kist, er zijn alternatieven die beter zijn voor de natuur. Het is goed om het gesprek daarover te hebben en er meer over te praten.”
Composteren
In de VS wint een andere opvallende methode aan populariteit, die in Nederland nog niet is toegestaan: menselijke compostering. Deze methode werd bedacht en uitgeprobeerd door de Amerikaanse Katrina Spade en haar bedrijf Recompose. Het houdt in dat het lichaam in een bovengronds vat wordt geplaatst, gevuld met organisch materiaal. Na vier tot zeven weken is je lichaam omgezet in bruikbare grond.
Voor de compostering wordt het lichaam omringd door houtsnippers, luzerne en stro. De lucht wordt gecontroleerd en gemonitord, zodat het een optimale omgeving is voor de microben die helpen bij het versnellen van het ontbindingsproces. Botten en tanden die niet volledig vergaan, worden mechanisch verwerkt en toegevoegd aan de compost.
De methode van Spade werd in 2020 gelanceerd en is inmiddels in zeven Amerikaanse staten toegestaan. Volgens Spade laat het omzetten van een menselijk lichaam in aarde zien dat “we niet naast de natuur staan, maar onderdeel zijn van de natuur.”