Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen heeft bij de aanvaarding van de Karelsprijs in Aken gepleit voor een meer onafhankelijk Europa. Dat is volgens haar in deze “historisch gespannen tijden” de aanpak voor “onze gezamenlijke dromen en onze gezamenlijke nachtmerries”.
De Karelsprijs, vernoemd naar keizer Karel de Grote, wordt sinds 1950 uitgereikt aan personen of instanties die zich hebben ingezet voor Europese samenwerking. De prijs werd toegekend aan onder anderen Winston Churchill, Joseph Luns, Bill Clinton en de euro. In 2023 kreeg de Oekraïense president Zelensky de prijs.
De vorig jaar herkozen Von der Leyen kreeg de prijs vanwege haar aanpak van de pandemie, de Oekraïneoorlog en de economische crisis. “Ze heeft vastberaden de Europese belangen vertegenwoordigd met een strategische blik en een daadkrachtige koers voor de toekomst.”
In haar dankwoord, dat ze begon met de zin “Europa is mijn leven”, onderstreepte ze dat het continent voor grote uitdagingen staat. Ze maande niet “te blijven toekijken terwijl de chaos zich ontspint” of “onszelf weer voor de gek houden dat het wel overwaait.”
“We moeten niet denken dat het weer wordt zoals vroeger als de oorlog maar eindigt, of er een akkoord komt over importheffingen of de verkiezingen een andere uitslag hebben.” Daarvoor, zei ze, is “de internationale orde te snel afgegleden naar internationale wanorde”.
Pax Europaea
Von der Leyen redeneerde dat een sterker Europa tegenwicht kan bieden aan machthebbers “waarvan we dachten dat ze alleen nog in de geschiedenisboeken voorkwamen”. Het is volgens haar tijd om het heft in eigen handen te nemen.
Ze riep op te werken aan een Pax Europeana, waarbij Europa zelf zijn defensie in handen neemt en niet meer zelfgenoegzaam ervan uitgaat dat de NAVO problemen oplost. Ook moet Europa zich economisch versterken, waarbij ze subtiel uithaalde naar Trumps handelsoorlog: “We willen ons partnerschap met de VS verbeteren, maar we weten ook dat 87 procent van onze handel komt van andere landen die stabiliteit en kansen zoeken.”
Ten slotte sprak Von der Leyen nog haar wens uit om Europa politiek te versterken. “De democratie is niet in steen gehouwen. Zij moet elke dag hernieuwd worden. En de geschiedenis laat zien dat het makkelijker kan worden vernietigd dan opgebouwd.”
Zorgen over extremisme
Ze sprak haar zorgen uit over extremistische partijen, maar gaf meteen toe dat ontevreden kiezers een punt kunnen hebben. “Er bestaan zorgen over illegale immigratie. Over de prijs van levensmiddelen of de huur. Over de vele bureaucratie in het dagelijks leven.”
“Ik vind het niets om te klagen als mensen op extremen stemmen. Nee, het is aan ons om een beter betoog te houden. Begrijpen waarom ze zo ontevreden zijn.”
Von der Leyen is ervan overtuigd dat Europa wel degelijk kan veranderen, ondanks het imago van stroperige besluitvorming. Ze wees op successen als de corona-aanpak, economische herstel en steun aan Oekraïne. “Ik heb zo vaak gehoord dat het niet zou lukken of dat lidstaten geen steun zouden bieden. Dat we te traag of verdeeld zijn. Maar telkens was Europa er.”
Von der Leyen noemde de moeder van Anne Frank om haar punt kracht bij te zetten. De in Aken geboren Edith Holländer trouwde een eeuw geleden in de synagoge van de stad. In de nazitijd werd het gebouw verwoest en moest het gezin vluchten, maar de stad heeft inmiddels een nieuw gebedsgebouw, benadrukte Von der Leyen.
“Het is een symbool van wedergeboorte, maar ook van herinnering. Een herinnering dat Europa waakzaam moet zijn en niet moet toegeven aan iedereen die haat en verdeeldheid zaait.”
“We hebben een fundamentele keus te maken. Wachten we af, proberen we huidige crisis het hoofd te bieden? Accepteren we ons zogenaamde lot? Of nemen we het heft in handen en bepalen we zelf onze toekomst.”