Het zal soms nog honderden jaren duren, maar veel gletsjers zijn gedoemd te smelten en dus te verdwijnen, zelfs als de aarde niet verder opwarmt dan de huidige 1,2 graden Celsius. Wereldwijd is ruim een derde van het ijs van gletsjers niet meer te redden, stelt een groep wetenschappers met daarin ook Nederlanders en Belgen in het wetenschappelijke vakblad Science.
Met het huidige klimaatbeleid warmt de planeet 2,7 graden Celsius op. Daarmee zou uiteindelijk driekwart van het ijs van gletsjers verdwijnen. Dat raakt Europa bijzonder hard. Op Scandinavië smelt al het gletsjerijs en in de Alpen blijft maar een klein beetje over.
Bij het onderzoek werd niet gekeken naar de ijskappen van de Zuidpool en Groenland.
Smeltende reuzen
Twee jaar geleden schatten wetenschappers al eens hoeveel gletsjers en ijs er gaan verdwijnen. Alleen keken ze toen maar tot het jaar 2100, terwijl het smelten dan nog in volle gang is. Veranderingen in gletsjers sukkelen achter de razendsnelle veranderingen in het klimaat aan.
Dit nieuwe onderzoek kijkt duizenden jaren de toekomst in. Wereldwijd blijken gletsjers pas na een kleine duizend jaar ‘klaar’ te zijn met smelten. Er blijkt dan ook veel meer ijs te smelten dan in de eerdere schattingen.
“Gletsjers zijn goede thermometers”, zegt Guðfinna Aðalgeirsdóttir, glacioloog aan de Universiteit van IJsland, die niet meewerkte aan het onderzoek. Als het warmer wordt, krimpen ze, en als het koeler wordt, groeien ze. Omdat de aarde snel opwarmt, zijn de bestaande gletsjers eigenlijk te groot voor het nieuwe klimaat. “Maar het zijn reuzen, ze hebben decennia, eeuwen nodig om kleiner te worden.” Na de laatste ijstijd bleef het ijs duizenden jaren smelten.
De vorm en omvang van gletsjers bepaalt hoe snel ze verdwijnen. De onderkant van gletsjers smelt door de opwarming steeds sneller. Maar het meeste ijs ligt hoger. Dat heeft tijd nodig om de berg af te stromen en te verdwijnen. Waar gletsjers op steilere hellingen liggen, zoals in de Alpen, verdwijnen ze sneller. Ook kleinere ijskappen, die liggen in regio’s die sneller opwarmen, hebben meer te lijden.
Hogere zeespiegel
“En toch is het is niet alleen doom and gloom”, zegt Harry Zekollari, glacioloog aan de Vrije Universiteit Brussel en universiteit ETH in Zürich. Zijn onderzoek laat ook zien dat veel gletsjers wel te redden zijn. In Parijs spraken landen tien jaar geleden af de wereld het liefst niet meer dan 1,5 graad Celsius te laten opwarmen. Als dat lukt, blijft de helft van al het ijs bewaard.
En dat heeft niet alleen gevolgen voor de natuur, maar ook mensen krijgen op diverse manieren ermee te maken. “Dit is geen ver-van-ons-bed-show”, zegt Zekollari. Het krimpen van gletsjers draagt bij aan de stijging van de zeespiegel voor de Nederlandse kust. We stevenen met huidig klimaatbeleid bijvoorbeeld af op 23 centimeter stijging door smeltende gletsjers.
Regionaal leidt het krimpen of verdwijnen van gletsjers tot de aanvoer van minder zoet water. Dit dreigt later deze eeuw bijvoorbeeld zeker voor India, dat afhankelijk is van smeltwater uit gletsjers in de Himalaya.
Klimaatmodel op repeat
Het is interessant dat de onderzoekers verder kijken dan het jaar 2100, zegt ijs-expert Aðalgeirsdóttir. “Het artikel laat zien hoe lang het duurt voor gletsjers om te reageren op de hoeveelheid broeikasgassen we uitstoten in de komende decennia.” Het lijkt misschien ver weg maar huidige keuzes werken de komende eeuwen door.
De onderzoekers moesten improviseren om zo ver de toekomst in te kijken. Zo moesten ze weten hoe warm het wordt in de regio’s met gletsjers, en hoeveel het gaat sneeuwen. “Maar de meeste klimaatmodellen stoppen in 2100”, zegt glacioloog Harry Zekollari. “Het zijn hele zware berekeningen om te doen.”
Zekollari loste dit op door een stukje van een klimaatmodel duizenden jaren uit te rekken. Een beetje alsof je in Spotify een fragment van een liedje op herhalen zet. Inmiddels komen er voorzichtig al wat klimaatmodellen voor de 22ste en 23ste eeuw. Hij verwacht dan ook dat hun onderzoek de komende jaren snel beter gaat worden.
Dit najaar gaat Zekollari weer metingen doen aan de Morteratschgletsjer in Zwitserland. Hij komt daar al zeker vijftien jaar en het smelten gaat in de Alpen bijzonder snel. Ook dit jaar zal hij weer kleiner zijn. “Deze gletsjer gaat zo goed als volledig verdwijnen”, zegt Zekollari. “Het is echt een symbool van klimaatverandering. Als je zegt: de wereld is 1,2 graad opgewarmd dan zegt dat niet zoveel. Maar met gletsjers wordt het heel tastbaar.”