Zelfs de oude Fiat-ambulance van het Chartia-regiment heeft een stoorzender op het dak om de radiografische signalen van Russische drones te verstoren. Het regiment is gelegerd in een ooit luxueuze buitenwijk van Charkiv, waar praktisch alleen nog militairen verblijven.
Bijna ieder huis is hier beschadigd, door de gevechten van begin 2022 en recente beschietingen. De Russische grens ligt hier ongeveer 15 kilometer vandaan. Toch is het stil deze ochtend.
Bijna alle militaire voertuigen rijden hier rond met een jammer op het dak. Het geeft aan hoe sterk de dreiging is toegenomen in korte tijd. Begin dit jaar hadden lang niet alle voertuigen ‘REB’ (‘radio-elektronische strijd’), zoals de Oekraïners ze noemen. Ze zijn er in alle soorten en maten. Er wordt veel geïmproviseerd en geknutseld. Vaak bestaan ze uit een verzameling kleine antennes.
Het merendeel van de drones van beide partijen heeft altijd nog radiografische besturing. Jammers kunnen die verstoren en vormen daarom een redelijk effectief verweer tegen kamikazedrones, mits de frequentie van de naderende drone wordt gevonden.
Gouden uur
De Fiat-ambulance met REB op het dak staat paraat naast een klein veldhospitaal, geparkeerd onder een groen zwembadnet en een antidronenet. Olena Motoezko is de dienstdoend arts en geheel in burgerkleding gestoken.
“De evacuatie van gewonden wordt steeds moeilijker omdat de hemel vaak vergeven is van de drones”, zegt ze. Daardoor gaat regelmatig het golden hour verloren, het eerste uur nadat een militair gewond is geraakt, waarin de kans het grootst is om een leven te redden of blijvende schade te beperken.
De arts heeft nog nooit meegemaakt dat ze een gewonde verloor door vertraging. “Godzijdank.” Maar bij een naburige eenheid is dat wel gebeurd. Dat evacuatieploegen worden aangevallen, geldt als vanzelfsprekend.
Barbecue
Niet ver van de medische post staat een aantal tanks verdekt opgesteld in een bos. Een sergeant, met roepnaam ‘Boterbloem’, is tankcommandant. Hij is 26 jaar en al sinds zijn 18de beroepsmilitair. Ten noorden van Charkiv wordt hij in reserve gehouden. “Wij komen in actie als de Russen ergens doorbreken.”
In Duitsland heeft de sergeant les gehad op een Leopard 2-tank, waar hij niet heel enthousiast over is. “Alleen geschikt voor de aanval.” De bepantsering van te koepel is volgens hem te licht. De ’tankist’ heeft een keer een Russisch projectiel dwars door zijn koepel gehad. Het is een wonder dat hij hier nog staat. Nu rijdt de sergeant weer op een Sovjetmodel en daar is volgens hem niets mee. Hij vindt zijn T-72 geschikter voor de verdediging.
De tank staat onder een antidronenet, maar heeft ook nog een zware metalen hekwerk op de koepel gelast, een mangal, Oekraïens voor barbecue. “Dat hebben we van de Russen overgenomen. We lachten ze erom uit, omdat ze zich daarmee dachten te kunnen verdedigen tegen onze Javelin-antitankraketten. Nu doen we het zelf ook, tegen drones. Het is effectief, maar de ervaring wijst uit dat er gevallen zijn dat het niet helpt.”
Boterbloem hielp met zijn Leopard Avdiivka verdedigen, de grote plaats in de Donbas die de Oekraïners vorig jaar februari moesten prijsgeven aan de Russen. “We moesten bestormingen afslaan. Er waren toen nog weinig drones, de jammers waren onze redding. Glasvezeldrones waren er nog niet. ‘Rebs’ helpen daar niet tegen.” Ook op deze tank zit er nog één.
Afgedankte Nederlandse visnetten
Bij het bedrijfje 3DTEK, ergens op een geheime locatie in Kyiv, is de productie van glasvezeldrones in volle gang. Behalve een springlading heeft deze drone ook zijn eigen klos glasvezeldraad bij zich, die al vliegend wordt afgewikkeld. De ragfijne draden hebben lengtes van 10 tot 30 kilometer en geven videobeelden door aan de piloot en besturingssignalen aan de drone.
“Het voordeel van een optovolokno (glasvezel) is dat het bestand is tegen stoorzenders”, zegt directeur Oleksii Zjoelinskyi. “De drones blijven werken als de radiografische signalen ergens worden onderdrukt. Voordeel is ook dat ze binnen in bunkers kunnen vliegen. Ze hebben geen verbinding nodig, omdat ze met een kabel worden bestuurd.”
Het is lastig om je tegen deze drones te verdedigen. “Kinetische energie”, zegt Zjoelinskyi, oftewel neerschieten, is een optie. Netten zijn een andere. De Leeuw Kyiv, een hulporganisatie van Nederlanders in Oekraïne, heeft inmiddels ruim 150 vrachtwagens vol afgedankte Nederlandse en Deense visnetten richting het front gestuurd.
“Daar worden ze over de loopgraven gespannen en hebben ze al vele mensenlevens gered en voor miljoenen euro’s aan materieel behouden”, vertelt Arno Klijbroek van de organisatie. Hij kan de vraag van het Oekraïense leger nauwelijks aan. Het Oekraïense ministerie van Defensie heeft dan ook gevraagd of Nederland de visnetten wil opnemen in het officiële militaire hulpprogramma.