Voor jonge progressieve kiezers in Polen lijkt de keuze bij de beslissende ronde van de presidentsverkiezingen zondag tussen de conservatieve nationalist Nawrocki en de liberale burgemeester Trzaskowski voor de hand te liggen. Maar op de Universiteit van Warschau wordt snel duidelijk dat dit niet zo is.
Studenten en docenten haasten zich onder de gietijzeren poort door. Colleges staan op het punt om te beginnen. De 24-jarige Robert is op een binnenplaats tentjes aan het opvouwen. Sinds een week bezet hij hier samen met tientallen medestudenten een gebouw van de universiteit. Een van hun hoofdeisen: meer en betaalbare huisvesting voor studenten.
‘Kiezen tussen twee ziektes’
Voor Robert is de wooncrisis het belangrijkste thema. “Zonder huis kan je niet leven”, concludeert hij nuchter. De student cognitieve wetenschappen kent genoeg leeftijdsgenoten die hun studie moesten opgeven, omdat ze het financieel niet konden bolwerken.
De eerste ronde van de verkiezingen stemde Robert daarom op een progressieve presidentskandidaat die het bestrijden van de wooncrisis een speerpunt maakte. En zondag? “Ik heb nog niet besloten of ik ga stemmen. Het is een moeilijke beslissing.” Een geschiedenisstudent die langsloopt noemt het “kiezen tussen twee dodelijke ziektes”.
Bij de eerste ronde van de presidentsverkiezingen werd duidelijk dat jonge kiezers voor radicaal-rechtse of zeer links kandidaten stemden; niet voor de twee gevestigde partijen die al twintig jaar de dienst uitmaken in Polen. Deze ‘duopolie’ van de politiek wekt steeds meer weerstand op, onder meer vanwege wat jonge kiezers op de woningmarkt hebben zien gebeuren. Veelzeggend is ook dat een van de grotere schandalen deze verkiezingscampagne volgde nadat de conservatieve Nawrocki tijdens een debat had gelogen over het hebben van een tweede appartement.
Voor de huidige regering is het cruciaal dat Trzaskowski wint, zodat ze een president uit hun eigen kamp hebben en hervormingen kunnen doorvoeren. De burgemeester van Warschau doet in de tussentijd meerdere beloftes om linkse kiezers voor zich te winnen. Zonder die groep wordt het voor hem heel erg moeilijk om te winnen, dat staat vast. Zo beloofde Trzaskowski bij een campagnebijeenkomst donderdag ervoor te zorgen dat gemeenten het aanbod van sociale huur en goedkope woningen op grote schaal uitbreiden.
Maar vanwege zijn eigen trackrecord als burgemeester kan Trzaskowski niet rekenen op veel vertrouwen, concludeert socioloog Janek Spiewak. Hij voert al jaren actie tegen misstanden op de woningmarkt en schreef een boek over ‘pathologische ontwikkelaars’, die vaak kleine, dure appartementen van slechte kwaliteit bouwen en daarmee wegkomen.
Verdubbeling huizenprijzen
Onder Trzaskowski werd veel sociale huur in de stad geprivatiseerd waardoor mensen op straat kwamen te staan, zegt Spiewak. Op de brede Maszalkowska-straat in het centrum wijst hij naar een vervallen hoekpand met graffiti op de muren. Het staat nu leeg. “Zoals dit gebouw”, zegt hij. Trzaskowski beloofde met de verkoop van panden nieuwe woningen te bouwen, maar dat kwam er nauwelijks van.
Polen zag in de tussentijd een van de grootste toenames in huizenprijzen van Europa. De afgelopen zes jaar verdubbelde die in grote steden. “De meeste jonge mensen steunen partijen die de status quo willen veranderen”, zegt Spiewak. “Ze radicaliseren omdat niet wordt voldaan aan hun levensbehoeften.”
Ook de 23-jarige David kan het idee van een stem voor Trzaskowski niet verkroppen, vooral vanwege zijn verantwoordelijkheid in de wooncrisis. Nee, de conservatieve kandidaat vindt David zeker geen goede optie. De student voert ook actie voor lhbti- en abortusrechten, en die zullen er onder Nawrocki zeker niet beter op worden.
“Maar sociale kwesties zijn voor mij net zo belangrijk”, zegt David. “Ik kom niet uit een rijke familie, en weet hoe het is om arm te zijn.” Net als veel leeftijdsgenoten maakt hij zich grote zorgen om de wooncrisis en komt hij door de hoge prijzen nauwelijks rond.
Al neigen de meeste Polen bij de universiteit er toch naar om op Trzaskowski te stemmen. Een 35-jarige docente had liever een andere kandidaat, maar “wil dat Polen zo democratisch mogelijk blijft en dat we mensenrechten respecteren”.
Een geschiedenispromovendus zegt dat hij met tegenzin zijn stem zal uitbrengen. En David? Zoals het er nu voor staat, gaat hij blanco stemmen zondag.