De door het kabinet heringevoerde grenscontroles zorgen er niet voor dat de druk op organisaties die zich bezighouden met asiel sneller vermindert. Dat blijkt uit onderzoek van de Algemene Rekenkamer.
Sinds afgelopen december voert de Koninklijke Marechaussee de heringevoerde binnengrenscontroles uit. Dat gebeurt met name op de snelwegen vanuit Duitsland en België. De controles moeten ervoor zorgen dat mensensmokkel en illegale migratie worden tegengegaan. Hiermee zou de druk op de asielketen en daarmee de opvangcapaciteit en lokale huisvesting moeten worden verminderd.
Maar grenscontroles zijn volgens de Rekenkamer überhaupt geen geschikt middel om de instroom van asielzoekers te verlagen. Zodra iemand asiel aanvraagt, bij grenscontroles, de IND of het COA, verblijft hij of zij “rechtmatig op Nederlands grondgebied in afwachting van de uitkomsten van de asielprocedure”.
Het maakt dus niet uit of een asielzoeker tegen een grenscontrole aanloopt of niet, aldus de Rekenkamer, die zegt dat bewindspersonen hier meerdere keren op gewezen zijn.
Meer mensen geweigerd
Voor de herinvoering van de binnengrenscontroles voerde de marechaussee al steekproefsgewijs controles uit rond de grensovergangen. Dit heet Mobiel Toezicht en Veiligheid (MTV). De huidige controles vinden op de grens plaats en kunnen in theorie eindeloos doorgaan.
De Algemene Rekenkamer heeft de resultaten van de binnengrenscontroles van de eerste vijf maanden vergeleken met die van de MTV. De onderzoekers keken naar het aantal weigeringen, aanhoudingen of uitzettingen en het aantal asielaanvragen.
Onder de huidige controles werden aanzienlijk meer mensen geweigerd dan er onder de MTV werden uitgezet: 320 vergeleken met 170. Het gaat hier om mensen die geen identificatiebewijs of visum hebben en/of niet kunnen aangeven wat ze hier komen doen. Dit laat volgens de Rekenkamer zien dat de huidige controles een grotere bijdrage kunnen leveren aan het tegengaan van illegale migratie.
Asielminister Faber beschouwt asielzoekers ook als illegale migranten. Echter, wanneer zij asiel aanvragen verblijven zij rechtmatig op Nederlands grondgebied. Bovendien komt maar een klein gedeelte van de asielzoekers via grenscontrole in de procedure. Het gaat om zo’n 400 asielzoekers op een totaal van 43.600, oftewel 0,9 procent.
Verder zag de Rekenkamer dat het aantal aanhoudingen voor onder meer mensensmokkel en documentatiefraude is afgenomen. Het aantal geconstateerde verkeersovertredingen is wel toegenomen.
Druk op Koninklijke Marechaussee
Voor het uitvoeren van de binnengrenscontroles zijn geen extra mensen beschikbaar. De Koninklijke Marechaussee kampte al met tekorten, in 2025 stonden er zo’n 1050 vacatures open. Toch liet minister Faber eerder aan de Kamer weten dat de controles geen ‘significant effect’ hebben op de andere taken van de marechaussee. De Rekenkamer zegt geen reden te hebben om hieraan te twijfelen.
De Algemene Rekenkamer ziet wel dat de marechaussee ook voor de herinvoering van de controles verschillende taken al niet volledig kon uitvoeren. Zo zijn er nu al tekorten bij andere grenstaken en staat de militaire politietaak onder druk.
Andere landen
Nederland is niet het enige land in het Schengengebied dat extra grenscontroles uitvoert. Twaalf andere landen voerden deze tussen januari 2024 en maart 2025 in of verlengden ze. Van tien landen is duidelijk dat ze dat onder meer deden om illegale migratiestromen en mensensmokkel tegen te gaan.
Eén keer eerder werden de binnengrenscontroles in Nederland tijdelijk heringevoerd. Dat was in 2014 als preventieve veiligheidsmaatregel voor de Nuclear Security Summit in Den Haag. Twee weken lang werden de controles op grensovergangen met België en Duitsland, op waterwegen en luchthaven uitgevoerd. Vaker werd door bewindspersonen besloten de MTV te intensiveren als maatregel tegen de toename van asielzoekers.
De huidige controles waren in eerste instantie voor zes maanden ingesteld, inmiddels zijn ze verlengd tot 9 december 2025.