De PVV trekt zich terug uit het kabinet en dat betekent waarschijnlijk dat het kabinet-Schoof valt. Dat hoeft niet per se, want twee coalitiepartijen suggereren dat een doorstart van dit kabinet ook mogelijk is. Maar de kans daarop lijkt niet groot, want de grootste oppositiefractie, GroenLinks-PvdA, ziet daar niets in.
“Een minderheidskabinet is zeker een optie”, zegt NSC-leider Van Vroonhoven. Dat zou betekenen dat dit kabinet doorgaat met de drie overgebleven partijen VVD, NSC en BBB. “Dan heb je geen meerderheid meer in de Tweede Kamer, dus dan moet je veel gaan buurten bij andere partijen”, zegt Van Vroonhoven.
Peilingen
Dat ‘buurten’ betekent concreet meerderheden zoeken om plannen uitgevoerd te krijgen. Het is niet de makkelijkste manier, zegt de NSC-leider. “Maar wel een manier om ervoor te zorgen dat de hele Kamer betrokken is.” Ook BBB-leider Van der Plas suggereert dat het kabinet misschien nog verder kan met de steun van een aantal oppositiepartijen.
Dat juist deze twee coalitiepartijen denken aan een doorstart is niet verwonderlijk. NSC en BBB staan er heel slecht voor in de peilingen, nieuwe verkiezingen zijn dan niet aantrekkelijk. Coalitiepartij VVD laat nog in het midden wat daar de voorkeur is. “Alle opties worden nu onderzocht”, zegt partijleider Yesilgöz. “De VVD wil verantwoordelijkheid nemen, in welke vorm weten we nog niet.”
‘Over links’
Voor een doorstart heb je dus steun nodig van oppositiepartijen, en hoe meer zetels, hoe makkelijker. Maar verreweg de grootste fractie, GroenLinks-PvdA, ziet er niets in. “Wij willen zo snel mogelijk verkiezingen”, zegt fractievoorzitter Timmermans. Hij denkt niet dat er “een stabiel landsbestuur” te vormen is op een andere manier.
Oppositiepartij SP ziet ook niet veel in een doorstart. Partijleider Dijk vindt het tijd voor “politieke verandering en dus verkiezingen”. Denk-leider Van Baarle sluit zich daarbij aan, net als JA21-voorman Eerdmans. Met het wegvallen van de 37 Tweede Kamerzetels van de PVV ziet Eerdmans alleen nog maar meerderheden ‘over links’. “Dus daar zou ik niet voor zijn.”
Een aantal oppositiepartijen heeft wel laten weten daar oren naar te hebben. ChristenUnie-leider Bikker zegt dat wat haar betreft nieuwe verkiezingen “niet direct nodig” zijn. SGP-leider Stoffer zegt dat zijn partij bereid is “verantwoordelijkheid te pakken”. Volgens hem is het tijd om zaken te regelen voor Nederlanders, bijvoorbeeld op het gebied van stikstof en asiel.
Najaar
Als er geen doorstart komt – en daar lijkt het op – zullen er nieuwe verkiezingen worden gehouden. Wanneer die zijn, bepaalt de Kiesraad. Voor de zomer lijkt al te kort dag te zijn, dus een stembusgang in het najaar is waarschijnlijker.
Tot die tijd, en ook daarna nog tijdens de formatie, zou het huidige kabinet demissionair zijn. Dat betekent dat het kabinet in principe geen grote besluiten meer neemt, als de Kamer vindt dat die kunnen worden uitgesteld. Overigens is dat naar verwachting niet meer aan het hele kabinet, want Wilders zei vanochtend dat de PVV-bewindspersonen per direct vertrekken.
Of dat geldt voor alle PVV’ers is nog de vraag. Het is denkbaar dat een aantal van hen met wat afstand tot de partij toch wil aanblijven, bijvoorbeeld minister Beljaarts van Economische Zaken of staatssecretaris Coenradie van Justitie en Veiligheid. Aannemelijk is dat de portefeuilles van de vertrekkende PVV’ers worden verdeeld over bewindspersonen van VVD, NSC en BBB.
Waarschijnlijk wordt hierover vanmiddag meer duidelijk. Om 13.30 uur is er een ingelaste ministerraad over hoe het nu verder moet.