Uzun süredir Rusya ile denge politikası nedeniyle Ukrayna ile temkinli bir mesafeyi koruyan Orta Asya ülkeleri, şimdi daha açık bir diplomatik yakınlaşma sürecine giriyor.
Orta Asya ülkeleri Kazakistan ve Özbekistan, son haftalarda Kiev’le temaslarını artırarak savaşın dördüncü yılına yaklaşırken tarafsızlık politikasında dikkat çekici bir değişim sinyali verdi.
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu kapsamında Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Ukrayna lideri Volodimir Zelenski ile görüşerek savaşın başlamasından bu yana Ukrayna Devlet Başkanı’yla buluşan ilk Orta Asya lideri oldu. Üç gün sonra Özbekistan Dışişleri Bakanı Bahhtiyor Saidov da New York’ta Ukraynalı mevkidaşı Andrii Sybiha ile 2021’den bu yana ilk kez bir araya geldi.
Taşkent merkezli düşünce kuruluşu Knowledge Caravan’ın direktörü Farhod Tolipov, “Özbekistan artık Moskova’nın baskısına rağmen daha bağımsız bir dış politika çizgisi sergilemeye çalışıyor” değerlendirmesinde bulundu.
KAZAKİSTAN: DENGE VE ARABULUCULUK
Uzmanlara göre Tokayev, Kazakistan’ı Rusya ile Ukrayna arasında olası barış görüşmeleri için bir arabulucu olarak konumlandırmak istiyor. Almatı’daki Turan Üniversitesi’nden dış politika uzmanı Nurbolat Nışanbayev, “Tokayev-Zelenskiy görüşmesi, Kazakistan’ın küresel düzeyde görünür bir arabulucuya dönüşmesi açısından dönüm noktası olabilir” açıklamasında bulundu.
Tokayev görüşmede “diplomatik çabaların sürdürülmesi gerektiğini” vurgularken, Ukrayna tarafı görüşmeyi “derin bir barış diyaloğu” olarak nitelendirdi ve Tokayev’in “Ukrayna’ya tam destek sözü verdiğini” aktardı.
Analistler ayrıca görüşmede, Ukrayna’nın Rusya’daki Hazar Boru Hattı Konsorsiyumu tesislerine düzenlediği insansız hava aracı saldırılarının da gündeme geldiğini belirtiyor. Bu hat, Kazak petrolünün yüzde 80’ini Avrupa’ya taşıyor.
Tol.org’un haberine göre Tokayev, 2022’de Donbas’taki Rusya destekli yönetimleri tanımayacağını açıklayarak Kremlin’i açıkça rahatsız etmişti. Ancak Kazakistan, zaman zaman Rusya’ya yönelik yaptırımların arka kapısı olmakla da suçlanıyor.
ÖZBEKİSTAN: EKONOMİK PRAGMATİZM VE RUSYA’YLA MESAFE
Özbekistan ise Ukrayna ile yakınlaşmayı açıkça ekonomik fırsatlar üzerinden temellendiriyor. Bakan Saidov, Telegram hesabından yaptığı açıklamada, “Ticaret ve yatırım olanaklarını en üst düzeye çıkarmak istiyoruz” dedi. Taşkent yönetimi, son aylarda Rus ordusuna paralı asker olarak katılan Özbek vatandaşlarına yönelik yargı sürecini de hızlandırdı. Ekim ortasında, bu suçtan hüküm giyen bir kişiye üç yıl hapis cezası verildi. Ayrıca Rusya’da artan yabancı düşmanlığı ve Özbek göçmenlere yönelik şiddet olayları, iki ülke arasındaki ilişkileri gerginleştirmiş durumda. Ukrayna ise bu diplomatik açılımı değerlendirerek Dışişleri Bakanlığı bünyesinde Orta Asya’ya özel bir birim kurdu. Amaç, bölgeyle ilişkileri “post-Sovyet dayanışması” düzeyinden çıkarıp yeni bir ilişki modeline taşımak.