Arkeologlar, Senegal’deki Thiaroye askeri mezarlığında yapılan kazılarla, Fransız sömürge güçlerinin, İkinci Dünya Savaşı’nda işlediği bir katliamın ardındaki gerçeği ortaya çıkarmaya çalışıyor.
Senegal’in başkenti Dakar yakınlarındaki Thiaroye askeri mezarlığında Fransız sömürgesinden kalan kanıtlar aranıyor.
Mezarlık, Fransız sömürge güçlerinin İkinci Dünya Savaşı döneminde işlediği bir katliamın ardındaki gerçeği ortaya çıkarmak için yapılan son kazıların izlerini taşıyor. 1944 yılının kasım ayında, Batı Afrika ülkelerinden yaklaşık bin 600 asker, Fransa için savaşırken Almanya tarafından esir alındıktan sonra Thiaroye kampına gönderildi. Kısa süre içinde ödenmeyen maaşlar ve beyaz askerlerle eşit muamele taleplerinin karşılanmaması nedeniyle hoşnutsuzluk arttı. 1 Aralık’ta Fransız birlikleri bu askerlere ateş açtı. Katliamın koşulları, öldürülen askerlerin sayısı ve gömüldükleri yer, hâlâ belirsizliğini koruyor. AFP ekibi, yakın zamanda arkeologların gömülü kalıntıları bulmak ve incelemek amacıyla kazılar yaptığı kampın mezarlığını ziyaret etti. Beyaz taşlarla ve beton kenarlıklarla işaretlenmiş 202 mezar sırası, deniz kabuklarıyla kaplı durumda. Mezarların kimlere ait olduğu ya da her mezar taşının altında gerçekten bir beden bulunup bulunmadığı bilinmiyor. Araştırmacılar şimdiye kadar mezarların yalnızca çok küçük bir kısmını kazabildi. Mezarlık, 1926 yılında sömürgeci Fransa tarafından Afrikalı askerleri gömmek için oluşturulmuştu. Bazı araştırmacılar, Thiaroye katliamında öldürülen askerlerin buraya gömüldüğüne inanıyor. Mavi plastikle kaplanmış, topraktan çıkarılan mezar kapları, arkeologların çalışmalarının bir göstergesi niteliğinde. “ARŞİVLERE ERİŞİM ÇOK ZOR” Senegal, katliamı tam olarak araştırabilmek için Fransız sömürge arşivlerine erişimin oldukça zor olduğunu belirtiyor. Bu nedenle Senegal Ordusu Arşivleri ve Tarihi Mirası Direktörü Albay Saliou Ngom, “yeraltını konuşturmanın” gerekli olduğunu söylüyor. Arkeologlar şu ana kadar iki büyük baobab ağacından birinin altında ilk kazılarını gerçekleştirdi. Bu devasa ağaçlar, gömülü cesetlerin yerini gösterebiliyor. Silahlı Kuvvetler Müzesi teknik danışmanı, tarih ve coğrafya profesörü Mamadou Kone, AFP’ye verdiği demeçte, baobabın “kalkerli toprakları seven” bir ağaç olduğunu belirtti. Kone, “Bir yerde kemikler varsa, genellikle orada baobab da vardır” dedi. ŞİDDETİN İPUÇLARI Araştırmacılar 16 Ekim’de Senegal Cumhurbaşkanı Bassirou Diomaye Faye’ye sundukları resmi raporda, katliamı “önceden planlanmış” ve “örtbas edilmiş” olarak tanımladı; ölüm sayısının ise büyük ölçüde eksik bildirildiğini ifade etti. Fransız sömürge yetkilileri o dönemde 70 kadar askerin öldürüldüğünü ileri sürmüştü. Ancak araştırmacılara göre en güvenilir tahminler ölü sayısının 300 ile 400 arasında olduğunu ve bazı askerlerin Thiaroye mezarlığına gömüldüğünü gösteriyor. Kazıya öncülük eden arkeologlardan Mustafa Sall, ilk 34 mezardan 7’sinin kazıldığını açıkladı. Albay Ngom, “Arkeologlar yedi iskelet buldu. Bu, tarihi gerçeği arayışta çok önemli bir adım” dedi. Sall’a göre, bir iskelette kalbin bulunduğu sol tarafta bir kurşun bulundu. Sall, “Bazı iskeletlerde omurga, kaburga ya da kafatası yok. Bazı bireyler bacaklarına bağlı demir zincirlerle gömülmüş. Bu da onların şiddet gördüğünü gösteriyor” diye konuştu. Sall, mezarların kalıntılardan daha yeni olduğunu da belirterek, “Bir olasılık, mezarların ilk gömülmeden sonra yapıldığı ya da düzgün bir şekilde gömülmüş gibi göstermek için sahnelendiği yönünde” dedi. TARAMA RADARI KULLANACAKLAR Sall, bir sonraki önemli adımın DNA örnekleri alınarak bireylerin kökenlerinin belirlenmesi olacağını açıkladı ve “Ön sonuçlar tüm soruları yanıtlamamıza olanak tanımıyor” dedi. Ayrıca balistik uzmanları, kullanılan askerî teçhizat hakkında bilgi sağlayacak. Bu arada Senegal hükümeti, mezarlığın alt katmanlarını daha iyi incelemek için yer altı tarama radarı (GPR) sipariş etti. Albay Ngom, “81 yıldır tarihî gerçeği arıyoruz. Eğer yeraltı bize bu gerçeği sunarsa, bundan daha anlamlı bir şey olamaz” dedi. Cumhurbaşkanı Faye de askerlerin anısını yaşatma sözü vererek, toplu mezar içermesi muhtemel tüm alanlarda arkeolojik kazıların devamına onay verdiğini duyurdu. Kasım 2024’te, katliamın 80’inci yıldönümü yaklaşırken, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Fransız sömürge güçlerinin Thiaroye’de bir “katliam” gerçekleştirdiğini resmen kabul etmişti.