AmazonFACE projesi, geleceğin atmosfer koşullarını bugünden canlandırarak ormanların artan karbondioksit seviyelerine nasıl tepki vereceğini ölçüyor. Bilim insanları, bu dev deneyle tropik ormanların 2050 atmosferine nasıl uyum sağlayacağını öğrenmeyi amaçlıyor.
Bilim insanları, Brezilya Amazonları’nın derinliklerinde, gelecekteki atmosfer koşullarını taklit etmek için “zaman makinesi” işlevi gören dev bir deney düzeneği kurdu.
Amaç, ormanın artan karbondioksit seviyelerine nasıl tepki vereceğini ölçmek. Bu da gelecek ay Brezilya’nın ev sahipliğinde düzenlenecek COP30 İklim Zirvesi’nin gündeminde olacak kritik konulardan biri.
GELECEĞİN ATMOSFERİ AMAZON’DA CANLANDIRILIYOR
Manaus yakınlarındaki AmazonFACE projesinde, her biri 50 ila 70 olgun ağacı çevreleyen altı çelik kule halkası orman örtüsünün üzerinde yükseliyor.
Bilim insanları, üç halkadaki ağaçları gelecek on yıllarda beklenen karbondioksit yoğunluklarına denk gazla “sisleyecek”, diğer üç halka ise kontrol grubu olarak kalacak.
“Amacımız, geleceğin atmosferini yaratmak” diyor projeyi yürüten Ulusal Amazon Araştırma Enstitüsü’nden (INPA) koordinatör Carlos Quesada. Deney, Campinas Eyalet Üniversitesi’nin iş birliğiyle yürütülüyor.
TROPİK ORMANLARIN GELECEĞİ BELİRSİZ
Bilim insanlarına göre Amazon gibi tropik yağmur ormanlarının korunması, iklim krizinin en ağır sonuçlarını önlemede hayati öneme sahip.
Ancak bu ormanların artan sıcaklık ve karbondioksit seviyelerine nasıl uyum sağlayacağı hala belirsiz. Bu belirsizlik, 10–21 Kasım tarihleri arasında Amazon Havzası’nın Atlas Okyanusu’na açıldığı Belem kentinde yapılacak COP30 zirvesinin de ana tartışma başlıklarından biri olacak.
DÜNYADA BİR İLK: DOĞAL ORMANDA KARŞILAŞTIRMALI DENEY
FACE adı verilen yöntem, dünyanın çeşitli bölgelerinde uygulanmış olsa da, AmazonFACE projesi bir tropik ormanda bu ölçekte yapılan ilk deney olma özelliğini taşıyor.
Deney kapsamında kurulan sensörler, ormanın tepkisini her 10 dakikada bir kaydediyor: Ağaç yapraklarının karbondioksit emilimi, oksijen ve su buharı salınımı, yağmur, fırtına ve güneş ışığına verilen tepkiler anlık olarak ölçülüyor.
2050’NİN ATMOSFERİ BUGÜNDEN TEST EDİLİYOR
Projenin ilerleyen aşamalarında, belirli alanlarda karbondioksit seviyeleri yapay olarak artırılarak küçük “mikroiklimler” oluşturulacak.
Carvalho, “Eğer modeller 2050 ya da 2060’ta atmosferde şu kadar karbondioksit olacağını söylüyorsa, biz de burada o seviyeyi oluşturacağız” diyor.
Proje, Brezilya hükümeti ile İngiltere tarafından destekleniyor ve Amazon’un geleceğini anlamaya yönelik en iddialı iklim araştırmalarından biri olarak görülüyor.