Antibiyotiklere karşı hızla güçlenen tifo bakterisi, özellikle Güney Asya’da yayılarak küresel bir sağlık tehdidine dönüşüyor.
Binlerce yıldır insanlığı tehdit eden tifo, gelişmiş ülkelerde artık nadiren gündeme gelse de modern dünyada hala ciddi bir tehlike oluşturuyor.
2022’de yayımlanan araştırmalar, tifoya neden olan bakterinin geniş kapsamlı antibiyotik direnci geliştirdiğini ve dirençsiz türlerin hızla yerini aldığını ortaya koyuyor.
Antibiyotikler şu anda tifo tedavisindeki tek etkili yöntem. Ancak Salmonella enterica serotipi Typhi (S. Typhi) son 30 yılda ağız yoluyla kullanılan ilaçlara karşı giderek daha dirençli hale geliyor.
GENİŞ DİRENÇLİ TİFO TÜRLERİ YÜKSELİŞTE
Nepal, Bangladeş, Pakistan ve Hindistan’da 2014–2019 yılları arasında tespit edilen 3 bin 489 S. Typhi örneğinin genomlarını inceleyen bilim insanları, ilaç dirençli tifo vakalarında belirgin bir artış saptadı.
1990’dan bu yana Güney Asya’dan dünyaya yaklaşık 200 uluslararası yayılım vakası kaydedildi. Bu süper dirençli tifo türleri Güneydoğu Asya’nın yanı sıra Doğu ve Güney Afrika’da, hatta İngiltere, ABD ve Kanada’da bile tespit edildi.
Stanford Üniversitesi’nden bulaşıcı hastalık uzmanı Jason Andrews, “Dirençli S. Typhi türlerinin bu kadar kısa sürede ortaya çıkıp yayılması gerçek bir endişe kaynağı. En riskli ülkelerde korunma önlemlerini hızla artırmamız gerekiyor.” dedi.
SON SAVUNMA HATTI DA TEHLİKEDE
İlk dirençli vaka 2016’da Pakistan’da tanımlandı. 2019’da ülkenin baskın tipine dönüştü. 2000’lerin başında kinolon direnci Bangladeş, Hindistan, Pakistan, Nepal ve Singapur’da vakaların yüzde 85’inden fazlasını oluşturuyordu.
Bugün geriye sadece bir tek ağızdan alınabilen antibiyotik kaldı: azitromisin. Fakat bu da uzun süre dayanamayabilir. Tedavi edilmediğinde tifo vakalarının yüzde 20’si ölümle sonuçlanabiliyor. 2024 yılında dünya genelinde 13 milyonun üzerinde vaka bildirildi.
AŞILAR HAYATİ ÖNEMDE
Tifo aşıları gelecekteki salgınları büyük ölçüde önleyebilir. Ancak küresel erişim genişletilmezse yeni bir sağlık krizi kapıda.
Araştırmacılar, özellikle direnç oranlarının yüksek olduğu ülkelerde bu aşıların hızla yaygınlaştırılması gerektiğini, ancak hızlı uluslararası yayılım riski nedeniyle bunun tüm ülkeleri ilgilendirdiğini vurguluyor.
Pakistan tifoya karşı rutin bağışıklamayı başlatan ilk ülke oldu. Birkaç ülke daha bunu uygulamaya başladı veya planlıyor.
ANTİBİYOTİK DİRENCİ KÜRESEL BİR TEHDİT
Antibiyotik direnci bugün dünya çapında HIV/AIDS veya sıtma gibi hastalıklardan daha fazla can alıyor. Bilim insanlarına göre hem yeni antibiyotikler geliştirilmeli hem de mevcut aşıların erişimi artırılmalı.
2021’de Hindistan’da yapılan bir çalışma, şehirlerde çocukların aşılanması halinde tifo vakaları ve ölümlerinin yüzde 36 oranında azaltılabileceğini gösterdi.