Uzmanlar uyardı: Asıl felaket sessiz volkanlardan gelebilir

Bilim insanları, dünya için en büyük volkanik tehdidin ünlü volkanlardan değil, yüzyıllardır sessiz kalan ve neredeyse hiç izlenmeyen “gizli” yanardağlardan geldiğini söylüyor.

Bilim insanları, dünyayı sarsacak bir sonraki büyük volkanik felaketin ünlü ve yakından izlenen yanardağlardan değil, yüzeyde “sessiz” görünen ve neredeyse hiç izlenmeyen “gizli” volkanlardan gelmesinin çok daha olası olduğunu söylüyor.

Pasifik, Güney Amerika ve Endonezya gibi bölgelerde, kayıtlı patlama geçmişi olmayan volkanlarda her yedi ila on yılda bir büyük bir faaliyet meydana geliyor. Bu durum, volkanik risklerin çoğu zaman fark edilenden çok daha büyük olduğunu gösteriyor.

12 BİN SONRA İLK PATLAMA: ETİYOPYA’DAKİ HAYLİ GUBBİ

Kasım 2025’te Etiyopya’daki Hayli Gubbi yanardağı, en az 12 bin yıl sonra ilk kez patladı. Kül bulutları 13 kilometrenin üzerine yükseldi. Kül yağışı Yemen’e ulaştı ve parçacıklar Hindistan’ın kuzey hava sahasına kadar sürüklendi. 

Uzmanlar, bu patlamanın sessiz görünen volkanların ne kadar ani ve geniş etkili olabileceğinin yeni bir örneği olduğunu vurguluyor.

SESSİZLİĞİN ARDINDAKİ YIKIM: 1982 EL CHICHON FELAKETİ

Tarih, benzer bir uyarıyı daha önce de vermişti. Meksika’daki El Chichon yanardağı 1982’de, yüzyıllarca sessiz kaldıktan sonra aniden patladı.

Sıcak gaz ve kül akıntıları geniş bölgeleri yok etti, nehirler tıkandı, Guatemala’ya kadar ulaşan kül yağışı meydana geldi. Patlamada 2 binden fazla insan yaşamını yitirdi, 20 binden fazla kişi evlerinden oldu.

BİR PATLAMANIN KÜRESEL ETKİSİ

El Chichon’un atmosfere saldığı sülfür, güneş ışığını yansıtan parçacıklar oluşturarak kuzey yarımkürede geçici bir soğumaya neden oldu ve Afrika musonunu güneye kaydırdı. 

Bu iklim kayması, yoksulluk ve iç savaşın hüküm sürdüğü Doğu Afrika’da büyük bir insani krize dönüştü. 1983–85 Etiyopya kıtlığı yaklaşık 1 milyon insanın ölümüne yol açtı. 

Uzmanlar, uzak bir volkanın bu trajedideki rolünün genellikle göz ardı edildiğini hatırlatıyor.

DÜNYANIN HALA YETERİNCE İZLEMEDİĞİ VOLKANLAR

Büyük felaketlere rağmen, dünyadaki aktif yanardağların yarıdan azı düzenli olarak izleniyor. Bilimsel çalışmalar da çoğunlukla Etna gibi tanınmış birkaç volkanda yoğunlaşıyor. 

Oysa Endonezya, Filipinler ve Vanuatu gibi en yoğun nüfuslu volkanik bölgelerdeki 160 yanardağ hakkında yapılan toplam araştırma, tek başına Etna için yapılan çalışmaların bile gerisinde kalıyor. 

Büyük patlamalar, küresel sıcaklıkları düşürebiliyor, muson düzenlerini bozabiliyor ve kıtalar arası tarımsal kayıplara yol açabiliyor.

FELAKET OLMADAN HAZIRLIK

Bu eksikliği gidermek amacıyla bilim insanları “Küresel Volkan Risk İttifakı”nı kurdu. Bu girişim, kritik bölgelerde izleme kapasitesini artırmayı, bilim insanları ve karar vericiler arasındaki iletişimi güçlendirmeyi ve toplulukların patlama yaşanmadan önce hazırlıklı olmasını sağlamayı hedefliyor. 

Uzmanlara göre etkili bir hazırlık, sessiz volkanların yol açabileceği felaketleri önlemenin en kesin yolu.

EN BÜYÜK TEHLİKE AZ BİLİNEN VOLKANLARDA

Bilim insanlarına göre milyonlarca insanın yaşadığı Latin Amerika, Afrika, Güneydoğu Asya ve Pasifik’teki az izlenen volkanlar, dünyanın en büyük “gizli risk” alanlarını oluşturuyor. 

Bu bölgelerde yapılacak nispeten küçük yatırımlar bile, potansiyel bir küresel krizi başlamadan durdurabilecek güçte.