Polonya’nın Maszewo kasabasında, Sovyetler Birliği’nin ülkeyi “kurtarmasını” simgeleyen bir anıt daha yıkıldı. Bu adım, Polonya genelinde uzun süredir devam eden ve kamusal alanları komünist sembollerden arındırmayı amaçlayan “dekomünizasyon” sürecinin son halkası oldu.
Polonya devletine bağlı Ulusal Anma Enstitüsü (IPN) Başkan Yardımcısı Karol Polejowski, anıtın yıkımı sırasında yaptığı açıklamada, “Özgür bir Polonya’da Sovyet nesnelerine yer yok” dedi. Polejowski, Rusya’nın bu coğrafyayı kendi etki alanı olarak görme anlayışının da açıkça reddedildiğini vurguladı.
İki metre yüksekliğindeki obelisk, İkinci Dünya Savaşı’nın hemen ardından, Kızıl Ordu’nun Nazi Almanyası’nı Polonya’dan çıkarmasının ardından dikilmişti. Ancak Polonyalı yetkililere göre Sovyetler, ülkeye özgürlük getirmedi; aksine Polonya’yı onlarca yıl sürecek Moskova merkezli komünist yönetim altına soktu. Polejowski, “Bunlar kurtarıcı değildi. Bu anıt, onların bu topraklardaki iktidarını meşrulaştırmak için dikilmişti” ifadelerini kullandı.
Anıt başlangıçta belediye binası önünde yer alıyor, üzerinde kırmızı yıldız ve “Kurtarıcılara şan olsun” yazısı bulunuyordu. Komünist rejimin çöküşünden sonra bu semboller kaldırılmış, anıt kasabanın kenarındaki bir meydana taşınmıştı. Şimdi ise tamamen ortadan kaldırıldı.
Maszewo Belediye Başkanı Paweł Piesio, kasaba halkından uzun süredir anıtın kaldırılması yönünde talepler geldiğini ve belediye meclisinde karara itiraz edilmediğini söyledi. Yıkılan anıtın yerine, savaş sonrası dönemde Almanya’dan Polonya’ya devredilen bölgeye yerleşen yerel halkı anmak için yeni bir anıt yapılması planlanıyor.
Polonya’da komünist sembollerin kaldırılmasını zorunlu kılan yasa 2016’da yürürlüğe girmişti. Ancak Sovyet dönemi anıtlarının sökülmesi özellikle Rusya’nın 2022’de Ukrayna’yı işgal etmesinden sonra hız kazandı. Maszewo’daki anıt, bu dönemde yıkılan 43. Sovyet anıtı oldu.
Rusya, bu uygulamaların Nazi işgaline karşı savaşan Sovyet askerlerinin anısına saygısızlık olduğunu ve iki ülke arasındaki anlaşmaları ihlal ettiğini savunuyor. Polonya ise söz konusu anlaşmaların yalnızca mezarlıklar ve savaş anıtlarını kapsadığını, ideolojik sembolleri içeren bağımsız anıtları kapsamadığını belirtiyor.
Varşova’ya göre Kızıl Ordu’nun gelişi, Nazi işgalinin sona ermesini sağlasa da Polonya için özgürlük değil, uzun yıllar süren baskıcı bir komünist dönem anlamına geldi.