Meta belgeleri, şirketin Çin kaynaklı dolandırıcı reklamlardan yılda milyarlarca dolar gelir elde ettiğini ortaya koydu. Şirketin kullanıcı güvenliği yerine reklam gelirini korumayı tercih ettiği tartışmaları da beraberinde geldi.
Meta’nın Çinli reklamverenlerle ilgili yaptığı analizler, şirketin Facebook, Instagram ve WhatsApp platformlarında yayımlanan dolandırıcı reklamların büyük bir bölümüne bilerek tolerans gösterdiğini ortaya koydu.
Meta’nın kendi iç belgelerine göre, 2024 yılında Çinli reklamverenlerden elde edilen yaklaşık 18 milyar dolarlık gelirin yüzde 19’u, yani 3 milyar dolardan fazlası, dolandırıcılık, yasa dışı kumar, pornografi ve platform kurallarına aykırı diğer reklamlardan geldi.
Çin’de Meta’nın sosyal medya platformları yasaklı olmasına rağmen, Çinli şirketlerin yabancı kullanıcılara yönelik reklam vermesine izin veriliyor. Bu durum, Meta’nın Çin’de güçlü bir reklam gelirine ulaşmasını sağladı ve ülke, şirketin küresel gelirinin yaklaşık yüzde 11’ini oluşturur hale geldi.
ÇİN “EN BÜYÜK DOLANDIRICILIK İHRACATÇISI” OLDU
Reuters’ın incelediği ve Meta’nın finans, güvenlik, mühendislik ve lobi ekipleri tarafından son dört yılda hazırlanan belgeler, Çin’in Meta platformlarındaki dolandırıcılık reklamlarının dünya genelindeki en büyük kaynağı olduğunu ortaya koyuyor.
Şirket içi sunumlarda Çin, Meta tarafından “en büyük dolandırıcılık ihraç eden ülke” olarak tanımlandı. Belgelerde, Çin kaynaklı dolandırıcı reklamların küresel toplamın yaklaşık dörtte birini oluşturduğu belirtildi.
Dolandırıcılığın mağdurları arasında Tayvan’da sahte sağlık ürünleri satın alan tüketicilerden, ABD ve Kanada’da yatırım dolandırıcılığıyla birikimlerini kaybeden kişilere kadar geniş bir kitle bulunuyor.
KISA SÜRELİ ÖNLEMİN ARDINDAN GERİ ADIM
Meta, 2024’ün ilk yarısında Çin kaynaklı dolandırıcılıkla mücadele için özel bir ekip kurdu. Alınan önlemlerle, 2024’ün ikinci yarısında sorunlu reklamların oranı yüzde 19’dan yüzde 9’a düşürüldü.
Ancak belgeler, Meta CEO’su Mark Zuckerberg’in müdahalesinin ardından bu ekibin çalışmalarının durdurulduğunu gösteriyor. Bu süreç sonrasında Çin odaklı dolandırıcılıkla mücadele ekibi dağıtıldı, yeni Çinli reklam ajanslarına yönelik kısıtlamalar kaldırıldı ve etkili olduğu tespit edilen bazı önlemler rafa kaldırıldı.
Sonuç olarak, 2025 ortasına gelindiğinde yasaklı reklamların oranı yeniden yükselerek yüzde 16’ya ulaştı.
ÖZEL AYRICALIKLAR VE DENETİM BOŞLUKLARI
Meta, Çin’deki reklam satışlarının büyük bölümünü 11 büyük ajans üzerinden yürütüyor. Bu “üst düzey” ajanslar, Meta’dan yaklaşık yüzde 10 komisyon alıyor ve “beyaz liste” gibi özel korumalardan yararlanıyor.
Bu sistem kapsamında, Çinli ajanslar üzerinden verilen şüpheli reklamlar otomatik olarak kaldırılmıyor, insan incelemesine alınıyor. İncelemeler günlerce sürebiliyor veya hiç yapılmayabiliyor. Bu süre zarfında reklamlar yayında kalmaya devam ediyor.
Meta belgelerinde bu durumun dolandırıcıların “amaçlarına ulaşması için yeterli süre sağladığı” açıkça ifade ediliyor.
KOLLUK KUVVETLERİ DEVREDE
Mart 2025’te ABD’li yetkililer, Facebook ve Instagram reklamları üzerinden yürütülen bir Çin merkezli yatırım dolandırıcılığıyla bağlantılı 214 milyon dolarlık varlığa el konulduğunu açıkladı.
Mağdurların, Çin’de bulunan kişiler tarafından WhatsApp grupları aracılığıyla sahte yatırım danışmanları gibi yönlendirildiği belirtildi.
Meta Sözcüsü Andy Stone, Reuters’a yaptığı açıklamada Çin odaklı özel ekibin geçici olduğunu, şirketin dolandırıcılıkla küresel ölçekte mücadele ettiğini söyledi.
Stone’a göre Meta, son 18 ayda Çinli iş ortakları aracılığıyla gönderilen 46 milyon reklamı, çoğu kullanıcıya ulaşmadan engelledi.