İran para biriminin ABD doları karşısında tarihi dip seviyeyi görmesinin ardından Tahran’da esnaf kepenk indirdi ve protestolar başladı.
İran para biriminin ABD doları karşısında yeni bir rekor düşük seviyeye gerilemesinin ardından başkent Tahran’da tüccar ve esnafların ağırlıkta olduğu protestolar başladı.
Güvenlik güçleri dün bazı bölgelerde göstericilere biber gazıyla müdahale etti.
Sosyal medyada paylaşılan görüntülerde, Tahran’ın merkezindeki Sadi Caddesi ile 1979 Devrimi’nde kritik rol oynayan Büyük Çarşı yakınlarındaki Şuş mahallesinde yüzlerce kişinin katıldığı yürüyüşler yer aldı.
Tüccarlar dükkanlarını kapatarak diğer esnafa da aynı şeyi yapmaları çağrısında bulundu.
Yarı resmi haber ajansı ILNA, bazı işletmelerin açık kalmasına rağmen birçok iş yeri ve tüccarın ticareti durdurduğunu bildirdi.
RİYAL DİBE VURDU
Fiyat takip sitelerine göre, İran para birimi serbest piyasada yeni dip seviyeleri gördü.
Bir yıl önce 820 bin riyal olan ABD doları pazar günü yaklaşık 1,42 milyon riyalden işlem görürken, euro 1,7 milyon riyale yaklaştı.
Dün kurlarda kısmi bir gevşeme görüldü; dolar 1,39 milyon riyal, avro ise yaklaşık 1,64 milyon riyal seviyesinde seyretti.
Fransız haber ajansı AFP, doların geçen yılın aynı dönemindeki 80 bin tümen seviyesine kıyasla yaklaşık 140 bin tümenden işlem gördüğünü aktardı.
Yetkililer, İran hükümetinin dün Merkez Bankasında ekonomi ekibiyle acil bir toplantı düzenlediğini açıkladı.
Toplantıda döviz, ticaret ve hayat pahalılığı politikaları masaya yatırıldı. Merkez Bankası Halkla İlişkiler Müdürü, oturumun Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ın talimatıyla gerçekleştiğini ve döviz kuru yönetimi ile hane halkı geçimi üzerine yapılan son koordinasyon toplantılarını takip ettiğini belirtti.
“BU KOŞULLARDA İŞ YAPMAK İMKANSIZ”
Merkezi Londra’da bulunan Iran International kanalına ulaşan bir videoya göre, güvenlik güçleri Tahran’ın Bağ-ı Sipahsalar bölgesinde protesto düzenleyen esnafa biber gazı sıktı.
Sosyal medya görüntülerinde protestocuların hükümet karşıtı sloganlar attığı duyuldu.
Pazar günü ise protesto gösterileri Tahran’ın merkezindeki iki büyük mobil pazarda yoğunlaşmış, göstericiler burada da hükümet aleyhine sloganlar atmıştı.
ILNA haber ajansı, başkentin merkezindeki çeşitli çarşılarda gösteriler düzenlendiğini bildirdi.
Ajans, protestocuların hükümetten “döviz kuru dalgalanmalarını dizginlemek ve net bir ekonomik strateji belirlemek yönünde müdahale talep ettiğini” yazdı.
AFP ajansı, fiyat dalgalanmalarının bazı ithal malların satışını felç ettiğini, hem satıcıların hem de alıcıların piyasa görünümü netleşene kadar işlemleri ertelemeyi tercih ettiğini aktardı.
ILNA’ya konuşan protestocular, “Bu koşullar altında iş yapmaya devam etmek imkansız hale geldi” ifadelerini kullandı.
Resmi haber ajansı IRNA ise “Birçok esnaf olası zararları önlemek amacıyla satışları askıya almayı tercih etti” bilgisini paylaştı.
Muhafazakarlara yakın Fars haber ajansı ise Tahran’ın merkezinde, çok sayıda dükkanın bulunduğu ana bir caddeyi işgal eden göstericilerin görüntülerini yayınladı.
Bunun yanı sıra İtimad gazetesine konuşan ve ismini vermeyen bir esnaf, yetkililerin artan ithalat maliyetleriyle mücadele eden dükkan sahiplerine hiçbir destek sunmadığından yakındı.
AFP’nin aktardığına göre esnaf, “Dolar fiyatının hayatımızı nasıl etkilediğini takip bile etmediler. Protestomuzu göstermeye karar vermek zorundaydık. Bu dolar kuruyla bir telefon kılıfı bile satamıyoruz ve yetkililer hayatımızın cep telefonu ve aksesuar satarak döndüğü gerçeğini hiç umursamıyor” diye konuştu.
MERKEZ BANKASINDA GÖREV DEĞİŞİMİ
Dün, Tahran’ın ana alışveriş merkezlerinden birindeki esnaf ve cep telefonu satıcılarının, döviz kurundaki sert dalgalanmaları ve bunun cep telefonu piyasasına verdiği zararı protesto etmek amacıyla kısa süreliğine kepenk kapattığı bildirildi.
Adalet Bakanlığına bağlı Mizan ajansının haberine göre, İran Yargı Erki Başkanı Gulamhüseyin Muhsini Ejei, yaptığı açıklamada, “döviz dalgalanmalarından sorumlu olanların süratle cezalandırılması” çağrısında bulundu.
Hükümet ayrıca Merkez Bankası başkanının değiştirildiğini duyurdu.
Cumhurbaşkanlığının iletişim koordinatörü Mehdi Tabatabai, X hesabından yaptığı paylaşımda, “Cumhurbaşkanının kararıyla Abdunnasır Hemmati Merkez Bankası Başkanı olarak atanacaktır” dedi.
Eski Ekonomi ve Maliye Bakanı olan Hemmati, mart ayında riyalin sert değer kaybı nedeniyle meclis tarafından görevden alınmıştı.
İRAN’IN YAPTIRIMLARLA İMTİHANI
Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, önümüzdeki İran takvim yılı bütçesini meclise sunarken enflasyonla ve hayat pahalılığıyla mücadele sözü verdi.
Bütçede ücretlere yüzde 20 artış öngörülüyor ancak bu oran enflasyonun oldukça altında.
Resmi istatistiklere göre aralık ayında yıllık enflasyon yüzde 52 olarak gerçekleşti. Fakat bu rakam, özellikle temel ihtiyaç maddelerindeki fiyat artışlarının çok gerisinde kalıyor.
Onlarca yıldır Batı yaptırımlarıyla sarsılan İran ekonomisi, Birleşmiş Milletlerin eylül ayı sonunda ülkenin nükleer programıyla bağlantılı ve 10 yıl önce kaldırılan uluslararası yaptırımları yeniden yürürlüğe koymasıyla daha da zor bir döneme girdi.
Batılı güçler ve İsrail, İran’ı nükleer silah edinmeye çalışmakla suçlarken Tahran bu iddiayı reddediyor. ABD ile bu konudaki müzakereler durma noktasına gelirken, haziran ayında İsrail’e karşı yürütülen 12 günlük savaşın yarattığı belirsizlik de ekonomik görünümü olumsuz etkiliyor.
Pezeşkiyan, cumartesi günü yayımlanan röportajında ABD, İsrail ve Avrupalıları İran’a karşı “topyekûn savaş” yürütmekle suçlamıştı.
PEZEŞKİYAN’DAN ÇAĞRI
Diğer yandan bugün Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan hükümetine protestocuların “meşru taleplerini” dinleme çağrısında bulundu.
İran yönetim sisteminde Dini Lider Ayetullah Ali Hamaney’den daha az yetkiye sahip olan Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, “İçişleri Bakanından, hükümetin sorunları çözmek için elinden geleni yapabilmesi ve sorumlu davranabilmesi adına temsilcileriyle diyalog kurarak protestocuların meşru taleplerini dinlemesini istedim” dedi.
Devlet televizyonuna göre Meclis Başkanı Muhammed Bakır Galibaf da “halkın alım gücünü artırmaya odaklanan gerekli tedbirlerin alınması” çağrısında bulundu.
Galibaf, “Halkın geçim sorunlarına ilişkin endişeleri ve protestoları tam bir sorumlulukla ve diyalogla karşılanmalıdır” diye konuştu.
“REJİM DEĞİŞİKLİĞİ” Mİ?
ABD Başkanı Donald Trump, bu yılın şubat ayında İran üzerinde “maksimum baskı” politikasının yeniden uygulanacağını duyurmasına rağmen, ABD İran’ın Çin’e petrol ihracatını kısıtlamayı başaramadı.
Yine de yaptırım baskısı ve küresel petrol arzı fazlası, gelirleri önemli ölçüde düşürdü.
Washington, yaptırımların hafifletilmesi karşılığında Tahran’ın uranyum zenginleştirmeyi durdurmasını ve bölgedeki silahlı vekil güçlere desteğini sonlandırmasını talep etti.
Yılın ilk yarısındaki yüz yüze görüşmelere rağmen İran bu taleplere uymayı reddetti.
Middle East Forum düşünce kuruluşunda yer alan analizde, “Washington’ın mı yoksa İsrail’in mi İran’da rejim değişikliği aradığı belirsizliğini koruyor, ancak bir arada gelen ekonomik ve askeri baskı ülkeyi giderek daha ciddi iç karışıklığa doğru itiyor. İslam Cumhuriyeti’nin pek çok muhalifi, anlamlı bir değişim sağlamak için sürekli dış baskının şart olduğuna inanıyor” değerlendirmesine yer verildi.