Birleşmiş Milletler’in 80’inci genel kurulu, hem Filistin hem İsrail için tarihi bir toplantı olarak kayıtlara geçecek. Peki bu kritik zirvede neler olacak? (Haber: Derya Doğan)
Birleşmiş Millletler’in (BM) 80’inci genel kurulu, yarın ABD’nin New York kentinde yapılacak.
Genel Kurul, Fransa ile Suudi Arabistan’ın ev sahipliğindeki oturumda, İsrail ve Filistin arasında iki devletli bir çözümü tartışacak.
Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas, ABD’nin vize vermeyi reddetmesi nedeniyle kritik Genel Kurul’a gidemeyecek. Ancak BM, Abbas’ın video konferans yoluyla toplantıda konuşma yapmasına izin verdi. Filistin, BM’de gözlemci devlet statüsü olmasına rağmen Genel Kurul oylamalarına katılamıyor.
1- 80’İNCİ GENEL KURUL NEDEN ÖNEMLİ?
Genel Kurul’un en can alıcı noktası ise İsrail, Gazze Şeridi’ni bombalamaya ve Gazze Şehri’ni işgal operasyonuna devam ederken, çok sayıda ülkenin Filistin devletini tanıması olacak.
Bu ülkeler; Fransa, Kanada, Avustralya, Belçika, Lüksemburg, Malta ve Portekiz. İngiltere ise Filistin devletini bugün Başbakan Keir Starmer’ın yapacağı açıklamayla tanıyacak.
Filistin Devleti’nin tanınması, sembolik olarak büyük önem taşımakla birlikte İsrail üzerindeki uluslararası baskının artmasınında ciddi bir işareti olacak. Gazze’deki soykırım savaşına, başta Avrupa olmak üzere dünyada tahammülün azaldığını gösterecek.
Öte yandan bu hafta başında, Birleşmiş Milletler soruşturma komisyonunun İsrail’in Gazze’deki Filistinlilere karşı soykırım gerçekleştirdiğini belgelemesi de önemli bir gelişme olarak kayıtlara geçmişti.
2-FİLİSTİN DEVLETİNİ KAÇ ÜLKE TANIYOR?
Filistin devletini, bağımsızlığını ilan ettiği 15 Kasım 1988’den bu yana daimi temsilciler Çin ve Rusya dahil, BM üyesi 193 ülkeden 147’si tanıyor. Türkiye de Filistin’i 1988 yılında ilk tanıyan ülkelerden.
Norveç, İspanya, Slovenya ve İrlanda, son bir yıl içinde tanıyan ülkeler. Filistin’in, yurtdışında diplomatik misyonları ve Olimpiyatlar da dahil olmak üzere spor müsabakalarında yarışan takımları bulunuyor. Ancak uluslararası alanda kabul edilmiş sınırları, başkenti ve ordusu yok.
3- NEW YORK ÇAĞRISI NEDİR?
Andorra, Avustralya, Kanada, Finlandiya, Fransa, İzlanda, İrlanda, Lüksemburg, Malta, Yeni Zelanda, Norveç, Portekiz, San Marino, Slovenya ve İspanya dışişleri bakanları, 12 Eylül’de “New York Çağrısı” isimli ortak bir açıklama yaptı.
Bu açıklama ile Filistin devletini henüz tanımamış veya tanıma yönünde olumlu görüş bildirmemiş devletler, bu yönde adım atmaya çağrıldı. BM Genel Kurulu’nda oylanan “Filistin Sorununun Barışçıl Çözümü ve İki Devletli Çözümün Uygulanmasına İlişkin New York Bildirgesi” için ABD ve İsrail’in de aralarında olduğu 10 ülke “hayır” oyu kullanırken, 142 ülke “evet” dedi. 12 ülke ise çekimser kaldı.
Fransa ve Suudi Arabistan tarafından sunulan bildirge, Hamas’ın dahil olmadığı bir Filistin Devleti’nin tanınmasını ve İsrail-Filistin çatışmasının barışçıl bir şekilde sona ermesini hedefliyor.
4- İKİ DEVLETLİ ÇÖZÜM NEDİR?
Filistin, Osmanlı İmparatorluğu topraklarında yer aldıktan sonra 1917’den 1948’e kadar İngiltere mandası altındaydı. İsrail 1948 yılında kuruldu, ancak bir Filistin devleti kurma çabaları, İsrail’in işgal ve Arap ülkeleriyle savaş politikaları nedeniyle başarısız oldu.
İki devletli çözüm çağrıları şimdi çok daha yüksek sesle dile getiriliyor. İki devletli çözüm, başkenti Doğu Kudüs olan, Batı Şeria ve Gazze Şeridi’nde bir Filistin devleti kurulması anlamına geliyor. Bu devletin sınırlarının, 1967 Arap-İsrail savaşından önceki sınırlara büyük ölçüde uygun olması talep ediliyor. Ancak İsrail, buna şiddetle karşı çıkıyor.
5- ABD, FİLİSTİN DEVLETİ İÇİN NE DİYOR?
ABD Başkanı Donald Trump yönetimi, Filistin devletinin tanınmasını desteklemiyor. Trump, geçen hafta tanıma açıklaması yapan İngiltere Başbakanı Keir Starmer’la yaptığı toplantıda, onunla ayı fikirde olmadığını söyledi.
ABD’nin İsrail Büyükelçisi Mike Huckabee, Amerika’nın artık Filistin devletinin kurulmasını desteklemediğini düşündüğünü açıkladı. ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, geçen hafta yaptığı açıklamada, Filistin’in tanınması yönündeki uluslararası baskıların Hamas’ı “daha cesaretlendireceğini” savundu.
6- İSRAİL’İN TEPKİSİ NASIL?
İsrail, Filistin devletinin tanınmasının, Hamas’ı işaret ederek “teröre hizmet” olduğunu iddia ediyor.
Batı Şeria’daki işgalin öncüsü İsrailli aşırı sağcı Maliye Bakanı Bezalel Smotrich’in Filistin topraklarında binlerce yeni yerleşimci konutu inşa etme planı geçen ay onaylandı. E1 yerleşim projesi olarak bilinen plan, işgal altındaki Batı Şeria’yı ikiye bölerek Doğu Kudüs’ten ayırmayı hedefliyor. Smotrich bu planın, Filistin devleti fikrini kalıcı olarak ortadan kaldıracağını” öne sürdü.
Yeni yerleşimlerin ekleneceği işgal altındaki Batı Şeria’daki Maale Adumim yerleşimini ziyaret eden Netanyahu da “Filistin devleti kurulmayacak” dedi. Netanyahu, “Filistin devleti kurulmayacağına dair verdiğimiz sözü yerine getireceğiz. Burası bizimdir. Mirasımızı, topraklarımızı ve güvenliğimizi koruyacağız. Şehrin nüfusunu ikiye katlayacağız” ifadelerini kullandı.
7- MASADA BAŞKA HANGİ KONULAR VAR?
Tarihi genel kurulda, Filistin gündemi dışında 193 BM üye devletinin temsilcileri ve iki gözlemci delegasyon, genel tartışmada söz alacak. BM kampüsü çevresinde de insanlığın karşı karşıya olduğu en acil sorunların ele alınacağı bir dizi üst düzey toplantı düzenlenecek.
Bu küresel kriz gündemlerinin, savaş ve iklim değişikliğinden cinsiyet eşitsizliğine ve yapay zekanın yarattığı etik ikilemlere kadar uzanması bekleniyor.
Dördüncü Dünya Kadın Konferansı’nın otuzuncu yıl dönümünü kutlamak amacıyla BM Genel Kurulu, “Toplumsal cinsiyet eşitliğini ve kadınların ve kız çocuklarının güçlendirilmesini sağlamak için Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu’nun uygulanmasına yeniden bağlılık, kaynak sağlama ve hızlandırma” teması etrafında üst düzey bir toplantı düzenleyecek.